اعراب قرآنی و تجزیه و تحلیل متن بر اساس قواعد عربی یکی از کهن ترین علوم اسلامی قرآنی است. علاوه بر تجریه و تحلیل نحوی، گاهی نیاز به توجیه اعرابها مختلفی که بر یک متن، به خصوص متن مقدسی چون قرآن، پیدا می شود و از اینجاست که علم توجیه اعراب در ضمن علم اعراب قرآن به ظهور رسیده است و برای توجیه نیز دانشمندان روشهای مختلفی ابداع کرده اند، مانند توجیه اعراب بر اساس قرائت دیگر آیات قرآنی، براساس شأن نزول، بر اساس حدیث تفسیری و بلاخره بر اساس معنا و تفسیر آیه. در این تحقیق، که بر اساس کتابخانه ای، همراه گردآوری مطالب، دسته بندی آنها، تجزیه و تحلیل داده و تدوین مستقل مطالب است، تلاش شده است تا به این پرسش ها پاسخ داده شود که اعراب قرآن و نیز توجیه اعراب قرآن و انواع آن، به خصوص توجیه اعراب بر اساس معنا چیست و سپس موارد و نمونه های توجیه اعراب بر اساس معنا از قرآن را بر اساس منابع معتبر گردآوری و ذکر شود و حاصل این تلاش در فصول ذیل تجلی یافته است: فصل اول:«مفهوم توجیه اعراب» که اهداف تبیین فرضیه و مشکلات و سختی های پژوهش بیان شده. بیان مفهوم لغوی و اصطلاحی توجیه و پیشینه آن از آغاز تا کنون، تعریف اعراب معنای لغوی و اصلاحی آن و پیشینه آن پرادخته شده است؛ فصل دوم:«سیر تاریخی اعراب قرآن» که پیشینه اعراب قرآن، سپس به بیان آثار مکتوب در علم اعراب، پرداخته است؛ فصل سوم:«گونه شناسی توجیه اعراب قرآنی» که به بررسی گونه شناسی توجیهات اعراب قرآن، مانند: توجیه براساس شأن نزول، توجیه مبتنی بر اشعار عرب، توجیه مبتنی بر حدیث نبوی و... ، پرداخته است؛ فصل چهارم:«توجیه اعراب قرآن بر اساس معنا» که تلاش شده نمونه هایی از اعراب آیات قرآنی بر اساس معنا به ترتیب ورود آن درقرآن کریم ذکر شود. در نهایت آشکار می شود که مسلمانان از تمام توان علمی و فرهنگی خود برای توجیه اعراب قرآن بهره جسته و تلاش کرده اند، از هر حیث از این کتاب مقدس محافظت کنند.