نام پژوهشگر: اعظم رضائی برزانی

تجزیه و تحلیل نگاره های شیخ محمد در مثنوی یوسف و زلیخای جامی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علم و هنر - دانشکده هنر و معماری 1393
  اعظم رضائی برزانی   نصرالله تسلیمی

این پژوهش، تحلیلی است بر کاربرد تناسبات هندسی و نور حکمت اشراقی سهروردی، در نگاره های منسوب به شیخ محمد از مثنوی یوسف و زلیخای جامی که داستانی است تمثیلی و برگرفته از دوازدهمین سوره ی قرآن کریم. بی شک، یکی از نفیس ترین آثار به جا مانده از قرن دهم هجری، نسخه ی خطی هفت اورنگ جامی، به سفارش سلطان ابراهیم میرزا می باشد که شیخ محمد، در ترسیم نگاره های موجود در این نسخه و به خصوص در مثنوی یوسف و زلیخای آن، بیش از سایر هنرمندان سهیم بوده است. بنابراین، پژوهش حاضر، پس از بررسی مضمون و ساختار هندسی این نگاره ها، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی، به این نتیجه دست یافت که شیخ محمد، با الهام از آموزه های عرفانی و حکمی اندیشمندان مسلمانی همچون شیخ اشراق، عنصر نور را همواره به عنوان تمثیلی از جلوه ی وجود الهی به کار گرفته و دنیایی خیالی، بدونِ سایه و غرق در نور را ترسیم کرده است. وی با بهره جویی از هندسه و با آگاهی از تناسبات طلایی و اندازه ی فی، توانسته ترکیبات زیبا و مناسبی در زیربنای آثار خویش ایجاد کند. به تعبیری دیگر، سرشتِ ریاضی وار نهفته در ساختار آثار وی، تجلی وجود حق تعالی در نظام هستی است.