هدف از این مطالعه بررسی نقش عوامل بنیانی قابل مشاهده و غیر قابل مشاهده در انحراف نرخ ارز اسمی بازار غیر رسمی ایران طی دوره ی زمانی (1370:1- 1390:3) می باشد. برای این منظور از یک الگوی ارزش فعلی نرخ ارز اسمی استفاده شده که این الگو با به کارگیری روش قیمت گذاری دارایی و الگوی پولی نرخ ارز اسمی، استخراج شده است. برای بررسی نقش عوامل بنیانی، سهم واریانس هر یک از این عوامل در تجزیه واریانس انحراف نرخ ارز اسمی از تعادل بلند مدت آن برآورد شده است. جهت تجزیه واریانس از الگوی وضعیت-فضا، الگوریتم متراپلیس-هستینگز گام تصادفی، فیلتر کالمن و الگوریتم کارتر و کان استفاده شده است. نتایج تجزیه واریانس حاکی از آن است که نرخ رشد بنیان قابل مشاهده و شوک های تقاضای پول (عامل بنیانی غیر قابل مشاهده) به ترتیب 9/58 و 7/38 درصد از سهم تجزیه واریانس انحراف نرخ ارز اسمی را در ایران به خود اختصاص داده اند. بنابراین، بر خلاف مطالعات قبلی که عمدتا بر نقش عوامل بنیانی قابل مشاهده در رفتار نرخ ارز اسمی ایران تاکید نموده اند، نتایج این مطالعه نشان می دهد که علاوه بر این عوامل، عوامل بنیانی غیر قابل مشاهده مانند شوک های تقاضای پول نیز در حرکت نرخ ارز اسمی در ایران تاثیر گذار هستند. هم چنین، بر اساس نتایج حاصل از برآورد پارامتر های الگوی وضعیت-فضا، رفتار نرخ ارز اسمی نزدیک به گام تصادفی نمی باشد. بر این اساس بازار نرخ ارز غیر رسمی ایران کارا نمی باشد.