نام پژوهشگر: عباس ایزدی

شناسایی، طبقه بندی و تحلیل طرح و نقش فرش در نگاره های شاهنامه ی شاه طهماسبی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر - دانشکده هنرهای کاربردی 1392
  عباس ایزدی   سعید سید احمدی زاویه

صفویان به صنعت فرش و فرشبافی توجهای ویژه داشتهاند و در زمینههای مختلف، اعم از طرح،رنگ و بافت فرشها در حد اعلای قابلیت بودند؛ چنانکه وجود نمونه هایی نفیس از فرشهای صفوی در موزه های داخل و خارج کشور شاهدی بر این ادعاست. اما به دلیل قلیل بودن این دست از فرشها شامل قالیها، پارچهها و سایر دستبافتهها که به طور قطع به یقین مربوط به دوره آغازین حکومت صفویان در تبریز باشد، شناخت و ارزیابی طرحها و نقوش آنها در طیفی وسیع نیز میسر نخواهد بود و از این رو، رجوع به منابع تصویریای که همزمان با حکومت صفویان در تبریز شکل گرفته است را ضروری میگرداند و مسیری میانبُر و واسط برای مطالعهی نمونههای بافته شده در آن دوره است. شاهنامه ی شاه طهماسبی از جملهی این منابع تصویری باارزش است که با ارائه تصاویر متعدد فرشها،اطلاعاتی مفید از طرحها و نقشهای یک مقطع زمانی خاص را در اختیار ما قرار میدهد. بررسیها نشان داده است نُه گروه از طرحها شامل 1324 طرح، متناسب با فرش، در نگارههای شاهنامهی شاه طهماسبی وجود دارد که به ترتیب فراوانی عبارتند از: طرحهای افشان (پیوسته و ناپیوسته)،محرمات، خشتی، ترنجدار، کفساده، خاص، قابقابی، لچک و ترنج و هندسی که از این میان، طرحهای ترنجدار، لچک و ترنج و قابقابی را در میان قالیهای تبریز صفوی بیشتر میتوان یافت. در نتیجه، طیف وسیعی از سایر طرحها، مابه ازایی در میان قالیها و فرشهای تبریز صفوی ندارند؛ که این امر نشان از تأثیر نگارگران در ابداع بسیاری از طرحهای فرش در دوره آغازین سلطنت صفویان دارد.این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی میباشد و از تکنیکهای مطالعات کتابخانهای و مشاهده در آن استفاده شده است.