قلعه بختک در شهر لیلان از توابع شهرستان ملکان در استان آذربایجان شرقی واقع گردیده است. محوطه به شکل مستطیل و در جانب غرب لیلان قرار دارد. این محوطه حدود ????متر طول و ????متر عرض دارد. بزرگ ترین ضلع آن ضلع شرقی و کوچک ترین ضلع آن نیز ضلع شمالی می باشد. روایت های شفاهی که در میان کهن سالان منطقه لیلان جاری است، این قلعه را به بختک یکی از وزرای خسرو انوشیروان،پادشاه ساسانی منسوب می دارد. بختک احتمالاً پدر بزرگمهرحکیم، وزیر خسرو انوشیروان، است که در این صورت قول بالا تا حدی تأیید می شود. از جمله آثار مادی به جا مانده از فرهنگ ها و تمدن های گذشته سفال می باشد، که به عنوان مدرک عمده باستان شناسی در صورتی که در یک چارچوب مناسب مورد بررسی، طبقه بندی و تحلیل قرار گیرد، می تواند صرف نظر از ابعاد کاربردیش مفاهیمی چون انعکاس اندیشه، خلاقیت، ابتکار انسان و دوره های فرهنگی را مورد بازبینی قرار دهد. در این پایان نامه، با تاکید بر مطالعه، دسته بندی و مقایسه شاخصه های گوناگون داده های سفالی و معماری به بررسی گاهنگاری نسبی و کاربری محوطه قلعه بختک پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیل تطبیقی و با استفاده از ابزارهای گرد آوری کتابخانه ای و میدانی می باشد. در نتیجه، بررسی و تحلیل داده های سفالی قلعه بختک نشان می دهد که این قلعه در دوره های میانه اشکانی، ساسانی و ایلخانی مسکونی بوده است. همچنین شواهد به دست آمده نشان می دهد کاربری این قلعه مسکونی و تدافعی بوده است و این قلعه یکی از محوطه های مهم و استراتژیک در دوره ساسانی و ایلخانی محسوب می گردیده است.

با ورود باستان شناسی توسط محققین و باستان شناسان خارجی به ایران از اواسط دوران قاجار دیدگاه های باستان گرایانه و ملی گرایانه نیز وارد ایران شد. این تفکرات جدید به علت تنوع بافت قومی، زبانی، مذهبی و فرهنگی ایران و فراهم نبودن زمینه های فکری لازم شکلی تبعیض آمیز یافت. به طوری که حکومت پهلوی با استفاده از این تفکرات و نظریاتی مانند نظریه آریایی و با کمک باستان شناسی سعی به ایجاد هویتی واحد با هدف بهره برداری سیاسی کرد. این گونه استفاده از دانش باستان شناسی باعث شد تاثیراتی بر باستان شناسی و آثار باستانی در دو جهت منفی و مثبت تحمیل شود که در این نوشتار به آن پرداخته شده است. مهمترین تاثیر منفی چنین رویکردی رشد شکلی از باستان شناسی به نام باستان شناسی ملی گرا در دوران حکومت سلسله پهلوی )بویژه پهلوی دوم( است که با رویکردی تبلیغاتی و بعضا غیر علمی به استفاده ابزاری از داده های باستان شناسی منجر و تبعات منفی را در بلند مدت برای داده ها، محوطه ها و باستان شناسان به همراه داشت. این پژوهش از نظر اهداف در حوزه مطالعات کاربردی قرار می گیرد که به لحاظ ماهیت مطالعه ای علی)پس رویدادی( است. روش این پژوهش گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای موجود اعم از کتاب ها، مجلات، آرشیو اسناد تاریخی در ارتباط با میراث فرهنگی و عکس های تاریخی می باشد.