در طول تاریخ تکوین تمدن های بشری، انسان، همواره با انواع بلایای طبیعی دست به گریبان بوده است و در بسیاری مواقع، خسارت های جبران ناپذیری ناشی از این بلایا بر جوامع بشری وارد شده است. مدیریت این بلایا به مجموعه اقداماتی اطلاق می شودکه قبل، حین و بعد از وقوع سانحه جهت کاهش هر چه بیشتر خسارات و عوارض آن صورت می گیرد. این اقدامات با توجه به نوع بلای طبیعی و محیطی که این گونه بلایا در آن رخ می دهد، متفاوت است. یکی از بلایای طبیعی که در صورت وقوع به نواحی شهر آسیب جدی وارد می سازد زلزله است. این مسئله خود، ضرورت برنامه ریزی ها در راستای کاهش آثار بحران را بیش از پیش روشن می سازد. در مناطق شهری، اثرات زیانبار معمول در اثر وقوع سوانح طبیعی، شامل تلفیقی از ویرانی های کالبدی و اختلال عملکرد عناصر شهری است. علاوه بر آسیب های مستقیم ناشی از ویرانی تاسیسات و ابنیه، خسارت ناشی از حوادث تبعی را نیز باید مد نظر داشت. حوادث انسانی یکی دیگر از ابعاد بحران است و این تلفات به خصوص در مناطق پر جمعیت و دارای بافت فشرده بیشتر می گردد. در کنار بسیاری از علوم و دانش های مطرح در راستای کاهش آسیب ها و تلفات ناشی از زلزله، دانش شهرسازی را در این زمینه می توان بسیار موثر دانست. کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر خطرات ناشی از زلزله، زمانی محقق خواهند شد که به عنوان یک هدف در تمامی سطوح برنامه ریزی، از جمله کارآمدترین سطح برنامه ریزی (شهرسازی) مطرح شود. به همین منظور باید معیارهایی جهت سنجش میزان آسیب پذیری شهر گرگان در برابر زلزله تدوین شوند. در واقع در این پژوهش، کوشش شده است تا با تعریف معیارها و شاخص های محیطی، جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی و کالبدی، میزان آسیب پذیری نواحی شهر گرگان با استفاده از روش های تصمیم گیری چند شاخصه مورد ارزیابی قرار گیرد. در انتها آسیب-پذیرترین ناحیه ی شهر گرگان شناخته شد. با استفاده از نمودار عنکبوتی، محلات شهر گرگان مورد سنجش قرار گرفتند و از بین آن ها 11 محله بالاترین آسیب پذیری را داشتند . این مسئله لزوم توجه به ایمن سازی و مقاوم سازی بافت های شهری را بیش از پیش مشخص می سازد. از این رو مشکلات نواحی و محلات شهر گرگان مورد بررسی قرار رفت و رهنمودهایی برای بهبود وضع موجود ارائه شد.

زندگی در شرایط مساعد و برخورداری از امکانات زیستی مناسب، از حقوق مسلم انسان می باشد. از ابتدای شکل گیری نخستین تمدنها اجتماعات انسانی زیادی به دلایل متعدد از حداقل حقوق خود محروم بوده اند. وقوع انقلاب صنعتی و به تبع آن افزایش جمعیت شهرها، سبب شد که شهرنشینی به عنوان یک روند غیر قابل بازگشت و انکارناپذیر، همه ابعاد زندگی بشر را تحت الشعاع قرار دهد. به دنبال گسترش جمعیت شهرها در پی مهاجرت از روستاها، لزوم پیدا کردن راه حل هایی برای استقرار و توزیع صحیح جمعیت، جلوگیری از ایجاد حاشیه نشینی، رشد و توسعه بی رویه کلانشهرها و بروز عوارض ناگوار اقتصادی و فرهنگی ناشی از آن در جوار این شهرها راه حل ایجاد و تاسیس شهرهای جدید را در ذهن ها متبادر ساخت. در ایران، احداث شهرهای جدید سابقه ای طولانی به قدمت تاریخ بشر دارد، اما شهرهای جدید به شیوه امروزی در سالهای قبل از انقلاب اسلامی بر پایه عملکرد صنعتی و اقتصادی یک یا چندپایه، اغلب در نواحی مستعد و بعضا در نواحی عقب مانده از منظر اقتصادی و اجتماعی، و برخی به صورت مجموعه های مسکونی کارمندان دولت و مراکز صنعتی شکل می گرفته است؛ در حالیکه پس از وقوع انقلاب اسلامی با افزایش جمعیت کشور،گسترش بی رویه و افت کیفیت زندگی مادرشهرها، سیاست احداث شهرهای جدید به طرف کنترل و جذب مازاد جمعیت کلانشهرها به منظور ایجاد تعادل فضایی- جمعیتی تغییر مسیر داد. از احداث شهرهای جدید پیش از انقلاب اسلامی نزدیک به نیم قرن و شهرهای جدید بعد از انقلاب نزدیک ربع قرن می‎گذرد. بی شک بازبینی نتایج حاصل از سیاست احداث شهرهای جدید در ایران از ابتدا تا به امروز به منظور دریافت میزان کارایی آنها در حل معضلات جامعه شهری کشور، از طریق سنجش میزان تحقق پذیری اهداف احداث این شهرها، امری ضروری است. پژوهش حاضر تلاش می کند با هدف ارزیابی عملکرد شهرهای جدید در ایران و تقسیم بندی آنها به دو دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی بر اساس چشم اندازها و ایده های شکل گیری آنها، با روش تحلیلی- توصیفی و انتخاب نمونه های موردی شهر صنعتی البرز قزوین و شهر جدید هشتگرد به عنوان مهمترین شهرهای این دو دوره، میزان نزدیکی به اهداف پیش بینی شده احداث این شهرها را که متناسب با شرایط و دوره زمانی خود ساخته شده اند، بدون مقایسه تطبیقی آنها به منظور روشن شدن میزان موفقیت احداث شهرهای جدید در ایران مشخص نماید.

مطالعه فرم شهری و اتخاذ فرمهای بهینه برای استقرار بافتهای شهری، یکی از موضوعات پربحث در تاریخ مطالعات شهری است. این موضوع در دوران کنونی و با ظهور نگرشهای کارکردگرای دوران مدرن، ابعاد تازهای به خود گرفت؛ به گونه ای که جنبه های اقتصادی و کارکردی فرم یابی بافتهای شهری، بر دیگر جنبه ها از جمله جنبه های بصری، فرهنگی، اقلیمی، سیاسی و ... تفوق یافت. ترویج و نشر الگوهای مذکور از جوامع مبدأ به کشورهای دیگر (عمدتاً در حال توسعه) که با مسایل گوناگونی از جمله تضاد فرهنگی، سوداگری و منفعت طلبی، ترجمان نامناسب و ... همراه شد، منجر به بروز اغتشاش در بافتهای شهری جوامع درحال توسعه گردید. در این پایان نامه که با هدف طراحی بلوک های شهری در بافتهای مسکونی انجام شده است، نحوه قطعه بندی و توده گذاری و ارتباط آنها، در بافت مسکونی یوسف آباد شهر تهران، به عنوان محدوده مطالعاتی (که بلوکهای شهری آن تشابه بسیاری با الگوی بلوکهای مسکونی رایج در تهران دارد)، مورد بررسی قرار گرفته است. درواقع در پژوهش حاضر ابتدا با بررسی ادبیات موضوع، مکاتب، نظریه ها و همچنین تجارب جهانی، چارچوب نظری مورد نظر در رابطه با عوامل مورفولوژیک بافتهای مسکونی بهمراه شاخصهای تاثیرگذار بر آن، فراهم گردیده است. پس از آن، بر مبنای شاخصهای استخراجی از چارچوب نظری و کاربست آنها در محدوده مطالعاتی، پنج ترکیب اصلی و قابل اعمال از نظام توده گذاری در قطعات بلوکهای مسکونی تعیین گردید کهبه شیوه کارشناس محور امتیازدهی شدند و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند؛ و نهایتاً نتایج پژوهش نشان داد که طیفی از الگوی بلوک پیرامونی در محدوده یوسف آباد دارای بیشترین مطلوبیت می باشد. در پایان نیز پیشنهادات طراحی در رابطه با نحوه اصلاح قطعه بندی و توده گذاری در بلوکهای مسکونی یوسف آباد و همچنین نظام حجمی منبعث از آن که میتواند مطلوبیت الگوی بهینه را به حداکثر برساند، ارائه گردیده است.