بخش اعظم کتاب های صوفیه به شرح احوال و اقوال آنان اختصاص دارد و در این پژوهش، این موارد را «سرگذشت نامه» نامیده ایم. نخـــستین سرگذشت نامه ی عرفانی در زبان فارسی بخشی از کتاب «کشف المحجوب» هجویری است، امّا در طول زمان، نگارش این دست سرگذشت نامه ها، کتاب های دیگری را با عناوین تذکره، طبقات، مقامات و... به خود اختصاص داده است و در این باره کتاب های مهمّی مانند تذکر?الاولیا و نفحات الانس به زبان فارسی پدید آمده اند. در پژوهش حاضر، به بررسی سرگذشت نامه های عرفانی در زبان فارسی از آغاز تا قرن نهم پرداخته ایم. ضمن سرگذشت نامه های عرفانی با حکایات فراوانی از گفتار و کردار صوفیان مواجهیم که جا دارد به طور مستقل و مفصل مورد مطالعه قرار گیرند. این حکایت ها رامی توان ازحیث موضوع و شخصیت تقسیم بندی کرد، امّا اسلوب بایسته، طبقه بندی آنها با توجّه به فرم بیرونی است. از طرف دیگر کتب سرگذشت نامه را با توجه به شخصیت یا شخصیتهای عرفانی مورد نظر و نوع برخورد با سرگذشت آنان می توان مورد تقسیم بندی دیگری قرار داد. هدف اصلی نویسندگان حکایت های عرفانی ، ترویج باورها و اندیشه های عرفانی بوده است و بنابراین ایجاز یا حذف بسیاری از بخش های غیر ضروری حکایت، دراین کتاب ها رایج است. بعضی از این حکایت ها به لحاظ حجم، بسیار کوتاه و فشرده شده اند و بعضی نیز حجمی بیشتر دارند.

صادق چوبک، یکی از بزرگ¬ترین داستان نویسان معاصر ایران است که از او آثاری با نام¬های انتری که لوطیش مرده بود، تنگسیر، سنگ صبور، خیمه شب بازی، روز اول قبر و چراغ آخر باقی مانده است. اوضاع سیاسی و شرایط نابسامان اجتماعی ایران در سال¬های 1320 تا 1345 که اوج فعالیت¬های ادبی نویسنده محسوب می¬شود، سبب سایه انداختن فضای خاصی بر داستان¬های او شده است. فروپاشی حکومت قاجار و روی کار آمدن سلطنت پهلوی هرج و مرج داخلی را شدت بخشیده بود. از سوی دیگر افروخته شدن آتش جنگ¬های جهانی که آثار مخرب و زیانبار آن ایران را نیز تحت تأثیر قرار داده بود، بر این آشفتگی¬ها، دامن می¬زد. آثار چوبک آیینه¬ای است که این اوضاع نابسامان را به خوبی منعکس می¬کند. نویسنده سعی می¬کند زشتی¬ها، فساد، تباهی¬ها و بی¬عدالتی¬های موجود جامعه را به تصویر بکشد و گاه تا جایی پیش می¬رود که خواننده گمان می¬کند که در این جامع هیچ نقطه مثبت و روشنی وجود ندارد. در این رساله که با عنوان سیمای جامعه در آثار صادق چوبک، گردآوری شده است؛ سعی کردیم تا بازتاب مسائل اجتماعی و نوع نگرش نویسنده را نسبت به این موضوعات نشان دهیم. در همین راستا، در فصل¬های نه گانه این کار، مسائلی از قبیل: اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی زمان نویسنده، آداب و رسوم و باورها،خوراک و پوشاک، معماری و شهر سازی، طب و درمان، گیاهان و جانوران و... مطرح می¬شود که هر کدام از این موضوعات خود به شاخه¬های متعدد دیگر تقسیم می¬شوند. اوضاع اجتماعی نابسامان که فقر و فساد بارزترین ویژگی آن است؛ دستگاه¬های سیاسی اختناق و سکوت را بر فضای اجتماعی حاکم کرده¬اند و خود به چپاول ثروت-هایی که حق همه مردم است پرداخته¬اند. نوع خوراک و نحوه پوشاک که تحت تأثیر مستقیم شرایط اقلیمی و فرهنگی مردمان نواحی جنوب ایران است، از جمله موضوعاتی است که در این آثار مطرح می¬شود. در این کار، فصلی با عنوان آداب و رسوم و باورها، در نظر گرفته شده است که در آن به انواع آداب و رسوم اجتماعی و مذهبی اشاره می شود. همچنین عقاید و باورهای مردم روزگار نویسنده در این فصل جمع آوری شده است. باورهایی که بسیاری از آنها، خرافی بود و هیچ پایه و اساس علمی نداشت و اغلب نتیجه بی سوادی و فقر حاکم بر جامعه بود. نوع خاص معماری که تحت تأثیر شرایط اقلیمی است و همچنین مصالح ساختمانی مورد استفاده و... از جمله موضوعاتی است که در این آثار برسی شده است. علاوه بر آن به مسائلی از قبیل: انواع بیماری¬های شایع در آن زمان و روش¬های درمانی مرسوم اشاره می¬شود. حیوانات اعم از انواع آبزیان، حشرات، دوزیستان، پرندگان و... و انواع رستنی¬ها و همچنین کانی¬ها و فلزاتی که در این آثار به نام آنها اشاره شده، در فصلی جداگانه قرار گرفته است همچنین فصلی با عنوان داد و ستد و مشاغل در نظر گرفته شده. است که به نحوة انجام معاملات و چگونگی داد و ستدها در جامعه مورد توصیف نویسنده اشاره می¬کند. در بخش دیگر این فصل، به مشاغل و حرفه¬هایی که در این رمان¬ها از آنها نام برده می¬شود اشاره می¬گردد که بعضی از آنها کاملاً سنتی بودند و امروزه به کلی از بین رفته است و برخی دیگر هنوز هم متداول و مرسوم می¬باشد. در این فصل از انواع مقیاس¬های اندازه¬گیری وزن و مساحت نیز سخن گفته می¬شود. از آنجا که نویسنده در این آثار، فقط تباهی، زشتی، فجایع موجود را به تصویر می¬کشد و گاه در بیان آن مبالغه می¬کند تا با بزرگ¬ نمایی بدی¬ها، توجه خواننده را به عمق فاجعه جلب کند بسیاری از منتقدان و صاحب نظران آثار ادبی، وی را از پیروان مکتب ناتورالیسم می¬دانند که با مطالعه آثار وی می توان آثار و نشانه¬های این مکتب ادبی را ملاحظه نمود.