نام پژوهشگر: محمدرضا حلاجیان

منشأ احکام و ارزش های اخلاقی از دیدگاه ابن سینا
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان تهران - دانشکده علوم انسانی 1393
  محمدرضا حلاجیان   گیتا ÷ مقیمی

یکی از مسائل مهم و اساسی در فلسفه ی اخلاق، مسئله ی منشأ احکام و ارزش های اخلاقی است. یعنی انسان به چه دلیل کار خوب انجام می دهد و به چه نیّتی از کارهای بد دوری می ورزد؟ مثلاً اگر نباید دروغ بگوییم و باید راست بگوییم، این «نباید» و «باید» از کجا آمده است و پشتوانه ی آن چیست؟ و مثلاً مدلول قضیه ای مثل «راست گویی خوب است» اخبار است یا إنشا؟ در این تحقیق برآنیم تا با نگاهی به آثار و افکار فیلسوف بزرگ مسلمان، ابن سینا، آرا، اقوال و نظرات این متفکر بزرگ را در مورد «منشأ احکام و ارزش های اخلاقی» مورد مطالعه و مداقه قرار دهیم. اینکه احکام اخلاقی از مشهورات اند یا از یقینیات، اوصاف اخلاقی عینی اند یا اعتباری، و منشأ ارزش های اخلاقی ریشه در امر و نهی الهی دارد یا معیارهای مستقل عقلی و یا عرف جامعه، از جمله مسائلی است که بدان پرداخته خواهد شد. اندراج اخلاق در ذیل مباحث فلسفه، برهان پذیری قضایای اخلاقی، ناشی شدن اخلاق از عقل عملی و واگذاری مسئولیت تطبیق قواعد اخلاقی بر مصادیق به عقل، از مواردی است که موید واقع گرا بودن ابن سینا است. همچنین اعلام مبدئیت شریعت برای اخلاق، مشهوره دانستن گزاره های اخلاقی و ملاک بودن آراء همگانی در اعتبار احکام اخلاقی، از دلایلی است که او را غیر واقع گرا جلوه می دهد. ولی با تدقیق بیشتر، دلایل کشفی بودن احکام اخلاقی که به واقع گرایی و شناخت گرایی ابن سینا منتج می گردد، قوی تر و مبنایی تر به نظر می رسد. به طور کلی، پرداختن به شاخه های مختلف فرااخلاق از دیدگاه اندیشمندان مسلمان، گویای جدید بودن موضوع است که تاکنون در این زمینه ها یا کاری صورت نگرفته و یا به صورت پراکنده، آن هم در ضمن مقالاتی اندک، انجام گرفته است. انتظار می رود این کار تحقیقی که به صورت پایان نامه و به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای و جستارگرایی رایانه ای تنظیم خواهد شد بتواند در کنار سایر مطالعات انجام گرفته در حوزه ی مربوط به اخلاق، راهگشایی هر چند ناقص، برای کمک به اساتید و دانشجویان و منبعی برای ارائه ی کارها و مطالعاتی گسترده تر باشد.