نام پژوهشگر: سیدمحمدرحیم ربانی زاده

تاریخ نگاری وتاریخ نگری ابوالبرکات محمدبن احمدبن ایاس ناصرحنفی
پایان نامه دانشگاه تربیت معلم - تهران - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1393
  فروزان مهرابی شینه   سیدابوالفضل رضوی

تاریخنگاری در مصر طی قرون هشتم و نهم هجری به سبب حضور سلسله ممالیک که یک آرامش نسبی را در آنجا رقم زده بودند به اوج خود رسید، تا آنجا که آن دوره را عصر نهضت دوم طلایی نامیده اند. این شکوفایی علمی و فرهنگی بواسطه مهاجرت علما و دانشمندان سایر سرزمین هایی که مورد تهاجم مغول قرار گرفته بودند نیز بود. به همین دلیل بررسی تاریخنگاری این برهه از زمان همواره برای محققین حائز اهمیت بوده است. در این میان محمدبن احمدابن-ایاس حنفی مولف کتاب پر حجم «بدائع الزهور فی وقائع الدهور » یکی از مورخان بنام این عهد می باشد. وی که از ممالیک چرکسی بود به دلیل قرار داشتن در اواخر عصر ممالیک از نزدیک شاهد حوادث فتح مصر توسط عثمانی ها بوده است وکتاب بدائع الزهورفی وقائع الدهور در این موضوع به منبعی بی همتا تبدیل گشته است. ابن ایاس به دلیل دوستی با افراد دربار و کارکنان دولتی به منابع اصیل و دست اول دسترسی داشته و در ثبت بسیاری از اخبار و وقایع شاهد عینی آن ها بوده است. ابن ایاس بدائع الزهور را به شیوه سالشماری که روش غالب مورخان آن زمان بوده است تدوین کرده و مطالب را به زبان محاوره ای نگاشته است و این روشناآشنا بودن او را با فصاحت و بلاغت زبان عربی نشان می دهد. امتیاز مهم ابن ایاس نقدهای کوبنده اش علیه حکام ستمگر است. وی تاریخ را از قید و بند های نظامی - سیاسی رهایی بخشیده بنابراین کتاب او سرشار از اطلاعات اقتصادی،اجتماعی، اداری، وان اثر ابن ایاس را یک تاریخ اجتماعی در حد و اندازه آن دوره تلقی کرد.