هدف از انجام این تحقیق تعیین ترکیبات شیمیایی و ارزیابی کیفیت مکمل های پروتئینی پرمصرف انسانی شامل milk & egg، mass vit، gain vit، crea vit، gluta vitبا معیارهای سنجش کیفیت پروتئین شامل npr، per، pre و npv و برخی از پارامترهای خونی مربوطه با استفاده از مدل حیوانی جوجه در دوره رشد (?-?? روزگی) می باشد. مکمل های پروتئینی از شرکت ستارگان نیک تهیه و در ابتدا ماده خشک، پروتئین خام، فیبر خام، خاکستر و انرژی خام نمونه ها در آزمایشگاه مطابق روش های استاندارد تعیین شد. آزمایش با استفاده از 168 قطعه جوجه خروس سویه راس 308 در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی با تغذیه 7 جیره آزمایشی با 4 تکرار حاوی 6 قطعه جوجه در سن ? تا ?? روزگی انجام شد. جیره های آزمایشی شامل 1- جیره فاقد نیتروژن بر اساس گلوکز و نشاسته (2:1) 2- جیره نیمه خالص حاوی پروتئین استاندارد (کازئین) 3- 5 جیره آزمایشی نیمه خالص حاوی 10 درصد پروتئین خام از 5 مکمل پروتئینی انسانی بود. شش قطعه جوجه قبل از شروع تغذیه جیره های آزمایشی (زمان صفر) در روز هفتم به طور تصادفی انتخاب و با محلول اتر کشته شد (جهت تعیین مقدار نیتروژن اولیه در کل بدن جوجه ها). در روز 16آزمایش پس از هشت ساعت گرسنگی برای اندازه گیری فرا سنجه های خونی و آنزیمی سه قطعه جوجه از هر واحد آزمایشی به طور تصادفی انتخاب و از طریق ورید بالی خون گیری شد. در پایان روز 17 آزمایش پس از وزن کشی جوجه-ها، سه قطعه جوجه از هر واحد آزمایشی ذبح و وزن عضله سینه، ران و کبد اندازه گیری و سپس جهت تعیین نیتروژن بدن به آزمایشگاه منتقل شدند. علاوه بر اندازه گیری معیارهای کیفیت پروتئین، صفاتی عملکردی از قبیل خوراک مصرفی، افزایش وزن و معیارهای خونی شامل فعالیت آنزیم های alt، ast، ck، alp و گلوکز، کلسترول، تری گلیسیرید، آلبومین، پروتئین کل سرم، اسید اوریک و کراتینین نیز در آزمایشگاه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با استفاده از دستگاه اتوآنالایزر alcyon 300 مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که مقدار مصرف خوراک، افزایش وزن و پروتئین مصرفی گروه های دریافت کننده مکمل پروتئینی در مقایسه با گروه دریافت کننده پروتئین استاندارد کازئین اختلاف آماری معنی داری دارد (05/0>p). مقایسه پنج نمونه مکمل پروتئینی با پروتئین استاندارد کازئین در سطح 10% پروتئین نشان داد که مقادیرper، npr، pre و npv در بین مکمل های پروتئینی و کازئین تفاوت های معنی داری وجود دارد (05/0>p). مقادیر ارزیابی کیفیت پروتئین برای مکمل های پروتئینی gluta vit، کازئین، mass vit، crea vit، milk & egg، gain vit به ترتیب برای per برابر با 89/1-،69/1، 35/2، 40/1 -،01/3، 50/2 و به ترتیب برای npr برابر با 25/0-،73/2، 26/3، 027/0 -، 87/3، 43/3 و برای pre به ترتیب 73/63-، 86/11، 14/26، 09/50 -، 76/38، 18/28 و برای npv به ترتیب 92/18، 47/44، 96/60، 83/5، 41/61، 96/53، درصد بود. به طورکلی درجه بندی کیفیت پروتئین انواع مکمل های پروتئینی با چهار روش npv, pre, npr, per در سطح استاندارد ارزشیابی کیفیت پروتئین (10درصد) نشان داد که مکمل milk & egg در بالاترین حد کیفیت و سایر مکمل ها به ترتیب gain vit، mass vit، کازئین، crea vit وgluta vit در رده های بعدی قرار داشتند. نتایج حاصله نشان داد که اثر نوع مکمل پروتئینی در وزن سینه به وزن زنده جوجه در بین گروه های دریافت کننده مکمل های پروتئینی در مقایسه با گروه دریافت کننده کازئین تفاوت معنی داری وجود ندارد. وزن کبد به وزن زنده در همه تیمارها به جز گروه دریافت کننده gain vit با crea vit ازنظر آماری تفاوت معنی داری نداشت. گروه های دریافت کننده مکمل های پروتئین gluta vit، کازئین،mass vit، milk & egg و gain vit ازنظر وزن ران بر وزن زنده بدن، اختلاف آماری معنی داری نسبت به یکدیگر نداشتند. نتایج حاصله برای پارامترهای خونی و آنزیمی نشان داد که مقادیر کلسترول، کراتینین، اسید اوریک ،پروتئین کل سرم، آلبومین و آنزیم ast بین گروه های دریافت کننده مکمل های پروتئینی با گروه دریافت کننده پروتئین استاندارد کازئین دارای اختلاف آماری معنی داری می باشد(05/0>p). مقادیر گلوکز، تری گلیسیرید، آنزیم alt، alp، ck بین گروه های دریافت کننده مکمل های پروتئینی با گروه دریافت کننده پروتئین کازئین اختلاف آماری معنی داری مشاهده نشد. بیشترین مقدار اسیداوریک سرم خون مربوط به گروه دریافت کننده جیره خالص و کم ترین مقدار مربوط به گروه دریافت کننده mass vit بود. بین گروه های مختلف دریافت کننده پروتئین از نظر اسید اوریک سرم خون اختلاف آماری معنی داری مشاهده شد(05/0 p <).