دگرگونی های اقتصادی- اجتماعی و سیاسی در سده اخیر باعث تحولاتی در شهرنشینی کشور شده است که در اثر آن بخش مرکزی شهرها بیشترین تغییر و تحولات را پذیرفته است. نمونه مشخص این تغییرات را در مرکز شهرهای امروزی در بافت قدیمی و تاریخی با فروپاشی بنیانهای کالبدی و اقتصادی- اجتماعی می توان مشاهده کرد. در این بخش پس از یک دوره بی تحرکی و انجماد، فرسودگی و اضمحلال شروع شده است که این تحقیق به دنبال یافتن راهکارهایی برای ساماندهی و حیات بخشی به این بخش از شهر که قلب تپنده شهر می باشد است. لذا در این تحقیق در 5 فصل به پژوهش در زمینه ساماندهی بافت قدیم شهرها پرداختیم که به شرح ذیل می باشد: الف- فصل اول: در این فصل ضمن بیان مشکلات و مسایلی که بافت قدیم شهرها در سطح جهانی با آن مواجه هستند در سطح مورد مطالعه نیز به برخی از این مشکلات اشاره شده است و در حقیقت در طرح تحقیق راهبرد پژوهش مشخص شده است. در این فصل به این نکته اشاره گردیده است که اگر ساماندهی بافت قدیم شهرها صورت نگیرد این بخش از شهر ها به عنوان جزیی از سیستم شهری جدا افتاده و به تدریج فرسوده و نابود می شوند. ب- فصل دوم: هدف از این فصل ارائه دیدگاهها و تئوری هایی است که تحقیق بر آن استوار می گردد. هر چند که در مورد توسعه شهری نگرش های متفاوتی وجود دارد و برخی بر توسعه افقی و برخی دیگر بر توسعه عمودی تاکید دارند. در این فصل به بررسی و تحلیل دیدگاهها و تجارب در زمینه ساماندهی بافت قدیم پرداخته شده است ولی هر کدام از این نگرش ها دارای نقاط ضعف و قوتی می باشند لذا در این تحقیق نگرش سیستمی که دیدگاه جامع محسوب می شود مد نظر می باشد ج- فصل سوم: در این فصل ابتدا پس از بررسی ارتباط تنگاتنگ خودرو و راه به اهمیت نگرش سیستمی در تنظیم ارتباط این دو مولفه پرداخته ایم ، در ادامه به بررسی اجمالی سابقه راه و خیابان در کشورمان پرداخته شده است و به نقاط تحول آن اشاره شده است در ادامه به تقسیمات شبکه ارتباطی شهربه لحاظ سطوح عملکردی پرداختیم و نقشی که هر کدام برعهده می گیرند و به دنبال آن به نقش علم روز جهان یعنی سیستم اطلاعات جغرافیایی در فرایند مدیریت ترافیک اشاره شده است. در نهایت می توان گفت که به بررسی عوامل مختلفی که بر حجم ترافیک شبکه حمل و نقل شهری موثرند پرداخته شده است همچون مدیریت پارکینگ، مدیریت تقاضای سفر و طراحی خیابانهای شهری که هر کدام نقشی را در حجم ترافیک بر عهده دارند . بر اساس نگرش سیستمی می بایست همه این عوامل را در ارتباط با یکدیگر مورد بررسی قرار داد. د- فصل چهارم: در این فصل ضمن اشاره به شهر زنجان ، به توصیف ویژگیهای طبیعی و انسانی بافت قدیم شهر زنجان پرداخته ایم. در ادامه به بررسی اماری کاربری های مولد سفر در دو دوره طرح تفصیلی سالهای 67 و 83 پرداخته ایم که این امارها نشانگر افزایش کاربری های مولد سفر در این دوره می باشد. در ادامه به بررسی طرح های شهری که در کاهش ترافیک بافت قدیم موثرند پرداختیم که نتیجه تحقیقات نشان می دهد که روند اجرا بسیار کند می باشد و مشکلات رفت و آمد بافت قدیم همچنان ادامه دارد. ر- فصل پنجم: در فصل آخر به اثبات فرضیات و نتیجه گیری اختصاص دارد در این فصل فرضیات ارائه شده در فصل اول اثبات گردیده است و ماحصل این فصل این است که اولا: به موازات رشد شهر و افزایش جمعیت ان و بویژه پس از ورود اتومبیل به شهر، بافت قدیم فعلی شهر به علت تمرکز روزافزون کاربری های مختلف متمرکز گشته و متعاقبا از نظر تراکم ترافیکی نیز به شرایط سخت متمرکزی رو می کنند. بخشی از حجم ترافیک در بافت قدیم عبوری می باشد. به عبارتی می توان گفت مقصد انها در این بخش از شهر نمی باشد . دوما: متاسفانه راهکار افزایش تراکم، نادرست اجرا شده است. افزایش تراکم بر اساس نگرش سلولی و صرفا جهت بهره برداری اقتصادی موجب افزایش تراکم ساختمانی در لبه های شریانهای حمل و نقل اصلی شده است. افزایش تراکم ساختمانی موجبات افزایش تراکم کاربری ها و افزایش تراکم جمعیت را فراهم می اورد که این امر موجب تراکم خودروها در شبکه های حمل و نقل شهری شده است. سوما: بافت قدیم زنجان از توان های اقتصادی، اجتماعی و گردشگری زیادی برخوردار است که در اثر اعمال ضوابط دست و پاگیر چنین توانهایی بصورت مطلوب استفاده نمی شود، لذا لازم است که با حدف این ضوابط بر نوسازی بافت قدیم همت گماریم. چهارم: اجرای طرحهای شهری با کندی زیادی همراه است که در صورت ادامه وضعیت فعلی علاوه بر اینکه مشکلات حمل و نقل بافت قدیم حادتر می شود هزینه های شهرداری نیز افزایش می یابد.

کمیسیون ماده 5 (طرح تفصیلی) بر اساس ماده پنج قانون شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در سال 1351 به منظور بررسی و تصویب طرح های تفصیلی و تغییرات آن ها تشکیل گردید. بر این اساس هرگونه درخواست تغییر از سوی مالکان، باید با مصوبه ی کمیسیون ماده 5 صورت پذیرد. لذا این پژوهش به دنبال سیر دگرگونی شهر قزوین با توجه به تغییرات ساختار کالبدی شهر ناشی از مصوبات کمیسیون ماده پنج، تغییرات عمده ی کاربری اراضی شهری، افزایش تراکم و تأثیر آن بر نظام ساختاری شهر را بین سال های 1382 تا 1392 مورد بررسی قرار می دهد. جامعه ی آماری موردنظر در این پژوهش مناطق سه گانه ی شهرداری قزوین و داده های مورد بررسی، مجموع 1456 پرونده ی ارجاعی به کمیسیون ماده 5 طی دوره ی یازده-ساله است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نوع تحلیل محتوا و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه¬ای است. این پژوهش به بیان مغایرت ها با طرح پیشنهادی مشاور از دو منظر تغییرات کاربری اراضی و افزایش تراکم می پردازد. بررسی ها نشان می دهد که بیشترین تغییرات کاربری اراضی از نظر کاهش به ترتیب متعلق به کاربری های فضای سبز، مسکونی، مذهبی و از نظر افزایش متعلق به کاربری های تجاری- مسکونی، آموزشی و تجاری- خدماتی و سمت و سوی تغییرات از کاربری های عمومی به خصوصی است. در رابطه با افزایش تراکم، بیشترین افزایش در بخش تجاری و سپس در بخش مسکونی است. از مهمترین دلایل این تغییرات می توان به ارزش افزوده زمین و املاک تجاری- مسکونی اشاره کرد. برآیند عملکرد مصوبات کمیسیون ماده 5 را می¬توان نزول مستمر خدمات شهری و قرارگیری نامتوازن کاربری های شهری و کالبد ناموزون شهری ذکرکرد. در انتها سعی شده است با بررسی مشکلات، پیشنهادات و راهکارهای لازم به منظور کاهش روند رو به رشد تغییرات کاربری اراضی و افزایش تراکم ارائه گردد.