نام پژوهشگر: صفیه نکوئی زهرائی

حفاظت از شیشه های تاریخی با آسیب رنگین کمانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی و تاریخی 1391
  صفیه نکوئی زهرائی   محمدامین امامی

در طول هزاران سال شیشه به عنوان یک ابزار جهت نمایش فرهنگ و هنر تمدنهای مختلف شناخته شده است. در حوزه ی بین النهرین و خلیج فارس این دسته از آثار علی رغم اهمیت تاریخی و هنری خود، کمتر مورد پژوهش و مطالعه قرار گرفته اند. در این بین کمبود نمونه های مطالعاتی به دلیل رطوبت موجود در محیط دفن این آثار، سهم به سزایی در کمیت پژوهش های انجام شده دارد. با گذر زمان و تاثیر عوامل محیطی، تغییرات تخریبی در سطح آثار شیشه ای به وجود می آید. در این بین یکی از انواع تخریبهای ایجاد شده در سطح این آثار، آسیب رنگین کمانی شدن و یا قوس قزحی است. این پژوهش می کوشد تا با انجام مطالعات کتابخانه ای، مشاهده و تحلیل نتایج آزمایشگاهی چون؛esem، sem، icp-oes و میکروسکوپ پلاریزان ضمن شناسایی این آسیب و فرآیند وقوع آن در آثار شیشه ای، شکل گیری آن را در نمونه های مطالعاتی متعلق به محوطه ی ساسانی تمب پرگان و موزه ی ایران باستان ، مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و سپس رویکرد حفاظتی مناسب بر اساس داده های آزمایشگاهی، در مواجه با این دسته از آثار را ارائه دهد. در راستای این پژوهش با معرفی رطوبت به عنوان عامل اصلی زوال شیشه و شناسایی ساختار لایه ای به دلیل تجمع یونهای قلیایی در سطح رنگین کمانی شده، دلیل پیدایش رنگ های متنوع در سطح، برخورد نور با لایه ها و تشکیل پدیده ی تداخل نوری معرفی شده است. طبق مطالعات انجام گرفته بر روی نمونه های محوطه ی تمب پرگان، استفاده از خاکستر گیاهی غنی از پتاسیم و منیزیم جهت تامین عناصر قلیایی در ساخت این آثار مطرح گردیده و این موضوع باعث معرفی بخشی از این نمونه ها به عنوان شیشه های غنی از پتاسیم و منیزیم شده است. همچنین وجود ساختار لایه ای در سطح این نمونه ها و نمونه های موزه ی ایران باستان به اثبات رسیده. در ادامه با در نظر گرفتن این لایه ها به عنوان جزئی از اثر تاریخی و در شرایطی که ارزش های زیبایی شناسی بر ارزش های تاریخی تقدم نیابد، لزوم حفظ این لایه را به عنوان نشانی از قدمت اثر مطرح شده است.