نهضت مشروطه که برخی از آن به انقلاب مشروطه نیز یاد می کنند، اتفاقی است که در اواخر دوران 151 ساله حکومت قاجار در ایران روی داد و روند حکومت را که تا پیش از آن بر اساس تفکر فردی و استبدادی و سلطه پادشاه بر کشور حاکم بود، به روندی قانونی تبدیل کرد هر چند این روند دیری نپایید و دوباره حتی با وجود قانون، استبداد فردی بر کشور سایه افکند و برای دهها سال دیگر ایران را زیر سلطه خاندانهای مستبد نگه داشت. نهضت مشروطیت از این جهت که باعث کاهش قدرت استبدادی پادشاه شد، جایگاه ویژه ای در تاریخ سیاسی معاصر ایران دارد چرا که توانست پایه های این قدرت مطلق و بی پایان شاه را که هیچ چیز خارج از اراده او انجام پذیر نبود و خواست و اراده مردم هیچ جایگاهی نداشت، فرو ریخته و آن را به پادشاهی مشروطه تبدیل کند. در شکل گیری و پیروزی نهضت مشروطه زمینه های داخلی و خارجی نقش موثری داشتند، زمینه و ریشه نهضت مشروطه را از لحاظ داخلی باید در رفتار ظالمانه پادشاهان قاجار و تعدی و تجاوز شاهزادگان و وابستگان دربار و حکومت حاکمان ولایات و از لحاظ خارجی مداخله بی حد و حصر دولت های روس و انگلیس در امور ایران دید که در نهایت باعث مخالفت مردم با آنها شد. جُنبش مَشروطه، جنبش مشروطه خواهی، جنبش مشروطیت، انقلاب مشروطه یا انقلاب مشروطیت مجموعه کوشش ها و رویدادهائی است که در دوره مظفرالدین شاه قاجار و سپس در دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه رخ داد و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب اولین قانون اساسی ایران شد.از اوائل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار وآشنایی تدریجی ایرانیان باتغییرات ونارضایتی مردم از ظلم و ستم وابستگان حکومت روبه رشد بود. تأسیس دارالفنون تحولات جهانی اندیشه تغییر و لزوم حکومت قانون و پایان حکومت استبدادی را نیرو بخشید. نوشته های روشنفکرانی مثل حاج زین العابدین مراغه ای و میرزا آقاخان کرمانی و میرزا ملکم خان و میرزا فتحعلی آخوندزاده و عبدالرحیم طالبوف را فراهم آورد.سخنرانیهای سید جمال واعظ وسیدجمال الدین اسد آبادی توده مردم مذهبی را با اندیشه آزادی و مشروطه آشنا می کرد. نشریاتی مانند حبل المتین ملک المتکلمین که همه در خارج از ایران منتشر می شدند نیز در گسترش آزادی خواهی و مخالفت بااستبداد نقش مهمی را داشتند. کشته شدن ناصرالدین شاه به دست میرزا رضای کرمانی که آشکارا انگیزه خود را قطع ریشه ظلم و نتیجه تعلیمات سیدجمال الدین دانسته بود، کوشش بیشتر در روند مشروطه خواهی را سبب شد