پس از وقوع رویداد کربلا و شهادت امام حسین(ع)، در دهه شصت هجری قمری قیام هایی با ماهیت خونخواهی و انتقام جویی از عاملان حادثه کربلا شکل گرفت. قیام توابین در سال 65هجری قمری اولین حرکت اعتراضی به شهادت امام حسین(ع) در شهر کوفه بود. این قیام به لحاظ نیروی تشکیل دهنده آن قیامی سراسر عربی بود و رهبران قیام علی رغم وجود گروه های نژادی مختلف در شهر کوفه، از نیروی غیرعرب در قیام خویش استفاده نکردند. قیام دیگری که به خونخواهی امام حسین(ع) در شهر کوفه شکل گرفت، قیام مختار ثقفی در سال 66هجری قمری بود. وجه تمایز اصلی این قیام با قیام توابین، به حضورگسترده ایرانیان در این قیام مربوط می شود. ایرانیان پس از مغلوب شدن در جریان فتوحات، گروه کثیری از آنان در شهر کوفه ساکن شدند و تا زمان قیام مختار (جز در دوره خلافت امام علی(ع))، به عنوان شهروند درجه دو زندگی می کردند و در مناسبات سیاسی و اجتماعی به حساب نمی آمدند. اینان برای نخستین بار با تدبیر مختار در عرصه تحولات سیاسی _ اجتماعی ظاهر شدند. سوال اصلی این پژوهش بررسی علل و عوامل حضور ایرانیان در قیام مختار و ماهیت آن است. برای پاسخ به این سوال و تبیین جایگاه ایرانیان در قیام مختار، با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی _ تحلیلی به بررسی و مقایسه گزارش های منابع متقدم در این خصوص پرداخته شده است. از دلایل اصلی پیوستن ایرانیان به قیام مختار، شعارهای او مبنی بر خونخواهی امام حسین(ع)، مساوات و عملکرد سیاسی _ اجتماعی او، علاقه مندی ایرانیان که به خاندان پیامبر(ص) و رهایی از فشارها و برخورداری ایشان از جایگاه سیاسی _ اجتماعی است.