نام پژوهشگر: عاطفه سادات ساداتی نصرابادی

زیبایی شناسی انسجام در سروده های متنبی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه کاشان - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1394
  عاطفه سادات ساداتی نصرابادی   روح الله صیادی نژاد

ارتباط و پیوستگی عناصر هر جمله و همچنین جمله های هر متن در دریافت معنای آن اهمیت و نقش بسزایی دارد . به همین سبب از دیرباز، دستوریان و ادیبان در پی یافتن این قواعد بوده اند. قواعد و ویژگیهای ارتباط اجزای هر جمله در دستور زبان یا نحو بیان می شود. یکی از نظریات مهم زبانشناسی که تأثیر فراوانی بر شیوه های تحلیل متن گذاشته نظریه هالیدی است. این نظریه، بخشهای گوناگونی دارد که یکی از آنها عوامل انسجام متن است. هدف اصلی در بحث انسجام متن بررسی این نکته است که نویسنده مطالب متنوع و گسترده خود را چگونه تنظیم می کند و به اثر خود انسجام می بخشد. این بحث به بررسی تطبیقی ابزارهای پنجگانه انسجام متنی، با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی در دو سروده متنبی می پردازد، تا مشخص شود این ابزارها چه نقشی در ارتباط و پیوستگی متن دارد و چگونه به متن، متنیت می بخشد. هدف از انتخاب متنبی شاعر بزرگ عرب این بوده است که وی جایگاه برجسته ای در ادبیات عرب داشته است. نوآوری در مضمون و فرم شعر متنبّی قرن ها بر شعر عربی سایه انداخته، او روح همیشه حاضر و بیدار در ادبیات عرب است. اگر چه شعرش بازتابی از کل جامعه روزگار خود است اما از سویی دیگر بازتاب دهنده فردیت او و آینه تمام نمای ذهنیت شاعر است. و در اصل شعر متنبی آیینه احوال اوست. بلندی جایگاه متنبی در عرصه زبانی و حضور استراتژی های زبانی در دیوان او نشان از آن دارد که شاعر در انتقال بیشتر انگیزه ها، عواطف و احساسات به مخاطبین جهت تثبیت و تأکید بیشتر معنا، از تکنیک های زبانی تأثیرگذار همچون تکرار، توازی و... بهره جسته است. از بررسی دو سروده شاعر چنین استنباط می شود که در شعر متنبی تناسب و پیوستگی وجود دارد؛ به گونه ای که شاعر از الفاظی استفاده می نماید که با موضوع انسجام و هماهنگی دارد و به ممدوح و جایگاهش در نزد او اشاره دارد. متنبی در دو سروده خود از انواع انسجام که شامل انسجام نحوی، واژگانی وآوایی می شود، بهره جسته است. ولی انسجام آوایی و سویه های گسترده آن به لحاظ ابعاد زیبایی شناختی از بسامد بالایی در این سروده های شاعر برخوردار است. این نوع از انسجام در شعر او به ایجاد ارتباط بین افکار و معانی شعری او متمرکز می باشد. چراکه خالی بودن شعر از موسیقی در شعر، انسجام و توازن بین ابیات را از بین می برد. کلمات کلیدی: متنبی، انسجام، زبانشناسی متن، زیبایی شناسی، نحو.