دیابت ملیتوس، شرایط افزایش مزمن قند خون است که با خطر ابتلا به آترواسکلروزیس، بیماری های کلیوی، نقص دستگاه عصبی و آسیب به سیستم بینایی همراه است. گیاهان دارویی عوامل درمانی ارزشمندی هم در پزشکی مدرن و هم در سیستم طب سنتی محسوب می شوند. گیاه سیر (allium sativum l.) یک ادویه و چاشنی رایج برای غذاها و متعلق به خانواده گیاهی alliaceae است که در سرتاسر جهان هم به عنوان یک ماده غذایی مطلوب و هم به عنوان یک گیاه دارویی برای بهبودی و سلامت روحی و جسمی مورد استفاده است. سیر و فرآورده های حاصل از آن که به روش های متعدد تهیه می شوند، دارای فعالیت های متنوع زیستی از جمله فعالیت ضد سرطان، ضد آترواسکلروزیس، ضد دیابت و انواع فعالیت های دیگر می باشند. از آنجا که تمامی مطالعات گذشته روی نقش درمانی سیر و محصولات تهیه شده از آن در جریان دیابت ملیتوس متمرکز بوده اند، ما تصمیم گرفتیم اثر پیشگیرانه ی آب سیر را روی تغییرات فاکتورهای بیوشیمیایی سرم و تغییرات هیستوپاتولوژیکی پانکراس وکبد که به واسطه دیابت ایجاد می شوند، بررسی نمائیم. در این پژوهش، تعداد چهل سر موش صحرایی نر به 5 گروه 8 تایی تقسیم شدند: 1) گروه نرمال (n)، 2) گروه نرمال + سیر (n+g): 1 میلی لیتر آب سیر به ازای هر 100 گرم وزن بدن روزانه به مدت 6 هفته دریافت کردند، 3) گروه دیابتی (d): به آنها 60 میلی گرم داروی استرپتوزوتوسین (stz) به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت داخل صفاقی تزریق شد، 4) گروه دیابت + سیر_قبل (d+gb): به مدت3 هفته قبل از تزریق stz آب سیر دریافت می کردند و پس از تزریق و دیابتی شدن نیز 3 هفته دیگر دریافت آب سیر را ادامه دادند و 5) گروه دیابتی + سیر_بعد (d+ga): بعد از تزریق stz و دیابتی شدن به مدت 3 هفته آب سیر دریافت کردند. دوره آزمایش برای تمامی حیوانات 6 هفته بود. سطوح سرمی گلوکز، کلسترول، تری گلیسریدها و آنزیم های کبدی و میزان مصرف آب و غذا و وزن پانکراس اندازه گیری شد و برش های بافتی از پانکراس وکبد به منظور بررسی های میکروسکوپی تهیه گردید. در موش های دیابتی سطوح سرمی افزایش یافته گلوکز، کلسترول و تری گلیسریدها، فعالیت افزایش یافته آنزیم های alt و ast و همچنین افزایش معنی دار مصرف آب و غذا مشاهده شد. تمامی این افزایش های غیر طبیعی به طور معنی داری (p<0.05) در گروه d+gb در مقایسه با گروه d کاهش نشان داد. آسیب و تخریب پراکنده هپاتوسیتها همراه با التهاب لنفوسیتی در نواحی پورت کبدی و همچنین کاهش تعداد و قطر جزایر پانکراس، آتروفی و واکوئله شدن جزایر و آتروفی شدید بخش آسینار پانکراس در گروه d مشهود بود. این علائم هیستولوژیکی غیر طبیعی در گروه d+gb در مقایسه با گروه d به طرز چشمگیری کاهش و بهبود نشان می دهد. در گروه d+ga در مقایسه با گروه d+gb اثرات بهبود بخش آب سیر روی تغییرات هیستوپاتولوژیکی و بیوشیمیایی به میزان خفیف تر مشاهده شد. در مجموع، یافته های مطالعه حاضر نشان داد که تیمار با آب سیر می تواند کنترل مؤثرتر قند خون را از طریق بهبود عملکرد پانکراس و کبد موجب شود. آب سیر سطوح سرمی افزایش یافته کلسترول و تری گلیسریدها و فعالیت غیرطبیعی آنزیم های alt و ast را بهبود بخشیده و به سمت نرمال پیش می برد. به طور کلی، گروه d+gb وضعیت بهتری نسبت به d+ga داشت و تقریباً به سطح نرمال بازگشته بود. بر اساس تمامی یافته های فوق، ما پیشنهاد می کنیم که احتمالاً آب سیر باعث پیشگیری و حفاظت از دیابت و عوارض آن می شود.