نام پژوهشگر: مرتضی سلطانی‌مقدم

روابط سیاسی- نظامی خلافت عباسی و اسماعیلی نزاری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  مرتضی سلطانی مقدم   حسین پوراحمدی

اسماعیلیه، فرقه ای از فرق شیعه است که پس از شهادت امام صادق(ع) از دیگر فرقه ی شیعه، اثنی عشریه، جدا شده . بر خلاف شیعه ی اثنی عشری که امامت را پس از شهادت امام جعفر صادق(ع) متعلق به امام موسی کاظم(ع) می دانست، حق پسر بزرگش، اسماعیل و پس از او محمد بن اسماعیل می دانند. نهضت اسماعیلیه به عنوان نهضتی شیعی در مقابله و تضاد با دربار خلافت عباسی که به نوعی با برگزیدن مذهب تسنن، به عنوان مذهب رسمی جامعه ی اسلامی به حامیان شیعی خود پشت کرده بود، شکل گرفت. بدین ترتیب در آرمان مذهبی اسماعیلیان براندازی خلافت عباسی هدف اصلی محسوب می شد. آنان دوبار در طول تاریخ سیاسی خود و طی دوران فاطمیان و نزاریان موفق به تشکیل دولت های مستقل شدند. دولت نزاری که در سال 483 هجری و با فتح قلعه ی الموت توسط حسن صباح شکل گرفت و رهبران آن برای دو قرن و نیم بر صحنه ی تاریخ ایران و اسلام حکمرانی کردند، مانند اخلاف فاطمی خود سعی بسیاری برای نابودی خلافت عباسی و نیز حامیان ترک آنان، یعنی سلاطین سلجوقی که مدت مدیدی همزمان با نزاریان حاکمان ایران بودند، به کار بستند. آنان در تضاد با خلافت عباسی به نوعی میراث بران فاطمیان محسوب می شدند. ولی به زودی اسماعیلیان در پی قتل های گسترده ی پیروانشان که به دنبال تبلیغات خلفای عباسی و فتوای فقهای حامی آنان صورت گرفت، پی به این حقیقت بردند که رسیدن به این اهداف نه تنها برای آنان آسان نخواهد بود بلکه ناممکن می نماید.