منگنز یکی از عناصر ضروری برای گیاه می باشد که کمبود آن به عنوان عنصر کم مصرف، برای محصولات کشاورزی محدودیت ایجاد می کند. امروزه استفاده از ضایعات آلی مانند لجن فاضلاب صنعتی به دلیل غنی بودن آن ها از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه مانند منگنز بسیار مورد توجه است که این عمل می تواند نقش موثری در رفع مشکلات ناشی از کمبود مواد آلی و عناصر غذایی در خاک های آهکی داشته باشد. هدف از این تحقیق ارزیابی قابلیت فراهمی گیاهی منگنز در یک خاک آهکی تیمار شده با لجن فاضلاب صنعتی به وسیله روش های عصاره گیری ساده و دنباله ای بود. آزمایش به صورت گلخانه ای با شش سطح لجن(0، 5/22، 45، 90، 180، 360 تن در هکتار) بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار به مدت 90 روز بر روی گندم و اسفناج اجرا گردید. کاربرد لجن فاضلاب موجب افزایش معنی دار همه شکل های منگنز تحت کشت گندم و اسفناج(روش تسیر و همکاران، 1979) شد. برای گندم در خاک شاهد اجزاء مختلف منگنز به صورت: تبادلی‹ آلی‹ کربناتی‹ باقی مانده‹ اکسیدهای آهن و منگنز بود. با اعمال تیمار ها، ترتیب، تغییر نکرد با این تفاوت که در تیمار 360 تن در هکتار برای همه اجزاء منگنز افزایش بیشتری نسبت به تیمار شاهد دیده شد. نتایج مشابهی در خاک های تیمار شده زیر کشت اسفناج به دست آمد. همچنین با کاربرد لجن فاضلاب افزایش معنی داری در همه شکل های منگنز تحت کشت گندم( روش مک گراث و سگارا، 1992) دیده شد. در خاک شاهد شکل های مختلف منگنز به صورت زیر بود: آلی?تبادلی? کربناتی? باقی مانده. در مقابل، ترتیب شکل ها ناشی از اعمال تیمارها به صورت زیر تغییر یافت: آلی ? تبادلی ? باقی مانده ? کربناتی. با کاربرد لجن فاضلاب، غلظت منگنز در اندام هوایی و ریشه گندم و اسفناج به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان داد. همچنین کاربرد لجن فاضلاب باعث افزایش منگنز استخراج شده با dtpa شد. نتایج مقایسه دو روش عصاره گیری نشان داد که بیشترین مقدار منگنز باقی مانده و کربناتی مربوط به روش مک گراث و سگارا(1992) و بیشترین مقدار منگنز متصل به مواد آلی مربوط به روش تسیر و همکاران(1979) بود. همچنین منگنز تبادلی در هر دو روش تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند.