انسان شناسی از مهمترین مبانی اخلاق اسلامی است که بدون آن تبیین و توجیه بخش های مختلف اخلاق اسلامی امکانپذیر نیست. انسان شناسی شامل دو جنبه وجودی و ماهوی آدمی است که هر یک ناظر بر بخش هایی از اخلاق اسلامی است. در آموزه های اسلامی وجود انسانی شامل آمیزه ای از ماده و روح است که البته ثقل اصلی آن بر بعد روحی مبتنی است. به این لحاظ، ارزش ها و انگیزه های اخلاق اسلامی از محوریت سودجویی های مادی به دور بوده و حتی می توان آن را بر ریاضت های شرعی استوار دانست. عنصر مرگ که در انسان شناسی اسلامی نقش برجسته ای ایفا می کند، عنصری هشدار دهنده است که انسان با آن به غنیمت شمردن فرصت های دنیوی و رغبت بیشتر به انجام رفتارهای اخلاقی ترغیب می شود. انسان در اخلاق اسلامی در صورتی که از انسانیت واقعی بهره مند باشد، اولاً بسیاری از قضایای اخلاقی را به طور ذاتی می شناسد (ساحت معرفتی) و ثانیاً به بسیاری از آن ها تمایل می یابد. (ساحت گرایشی) همچنین تأملات نشان می دهد ریشه ساحت گرایشی و معرفتی انسان به سوی اخلاق به دلیل تمایل انسان به سوی خیر مطلق؛ یعنی ذات مقدس حق است. نتایج فوق این نظر را تقویت می کند که حرکت انسان به سوی اخلاق نوعی حرکت به سوی خداوند است که این حرکت ممکن است به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه صورت پذیرد. این حرکت ابتدا به صورت فروکاست محبت به خود آغاز و با حرکت به سوی غایت برتر ادامه خواهد یافت. دیدگاه فوق با محور نظریه های رایج غربی تفاوت جدی دارد. مکتب سودگرایی به دلیل محوریت بر سود و بعد مادی و مکتب وظیفه گرایی به دلیل نادیده گرفتن عنصر حق در رفتارهای اخلاقی با دیدگاه اخلاقی فوق و نظریه برگرفته از آن کاملاً متفاوت است. واژگان کلیدی: اخلاق اسلامی، انسان شناسی، خدا، روح ، آیات و روایات.