موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): موضوع پژوهش پیش رو بررسی عناصر شر یا به عبارتی دیوان و دروجان در متون دینی دوره میانه می باشد. عناصر شر از دوره اوستا تا دوره میانه با تاکید بر دو مقوله کمی و کیفی مورد بررسی قرار می گیرند. در حقیقت روند افزایشی دیوان در دوره میانه نسبت به دوره اوستا به همراه علت افزایش و گستردگی عملکرد آنان در دوره میانه مد نظر گرفته می شود. رویکرد تنظیم این رساله به مسأله فرهنگ و حِات انسانی توجه بسیار دارد و از این نظر حائز اهمیت است. همچنین فرایند تحقیق بر روی دیوان و دروجان می تواند به مطالعات انجام شده در زمینه ادیان ایران پیش از اسلام به خصوص زرتشتیت در دوره ساسانی و اسطوره و به دنبال آن ایران شناسی کمک کند. ب . مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: در روند این پژوهش دو سوال و دو فرضیه مطرح می شود. یکی علت روند افزایش دیوان ودروجان در دوره میانه و دیگری دلیل گستردگی عملکرد دیوان در دوره میانه نسبت به دوره اوستا است. فرضیه ای که برای سوال اول در نظر گرفته شده است رابطه مستقیم دیوان و ایزدان است و فرضیه سوال دوم افزایش باور مردمان در دوره میانه به ایزدان و ترس متقابلشان نسبت دیوان است. پ . روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: روش تحقیق کتابخانه ای و با استناد بر متون و اسناد است. ت . یافته های تحقیق: از آن جایی که این پژوهش اختصاص دارد به شناخت و بررسی دیوان و دروجان به همین دلیل نیز اسامی بسیاری از این دیوان که که تا به حال چندان شناخته شده نبودند از میان متون بیرون کشیده شده اند. شناخت این دیوان و دروجان به عنوان عناصر شر و باورها و عقاید مردم ایران پیش از اسلام ما را به گذشته یک قوم و شاکله نقاط سازنده ما نزدیک می کند. ث . نتیجه گیری و پیشنهادات: تعداد دیوان و دروجان در دوره میانه نسبت به دوره اوستا بیشتر و حوزه عملکرد آنان نیز در این دوره گسترده تر شده است. این افزایش و گستردگی با افزایش تعداد و همچنین قدرتمندتر شدن ایزدان در جامعه مزدیسنای ساسانی ارتباط تنگاتنگ دارد.

در پژوهش حاضر متن پازند مینوی خرد با تحریر پهلوی آن مقایسه شده است. با بررسی های به عمل آمده، این نتیجه به دست می آید که پازند تنها یک شیوه آوانویسی سنتی بوده و برای سهولت در قرائت واژگان پهلوی از آن استفاده می شده است. به عبارت دیگر پازند نمی تواند زبان مستقلی باشد زیرا چنان که می دانیم عوامل سه گانه ای وجود دارند که سازنده پیکره یک زبان هستند این عوامل عبارتند از: صرف، نحو و نظام آوایی؛ و از آنجا که پازند تنها برای رفع مشکل قرائت متونِ مکتوب و بازمانده پهلوی ابداع شده در نتیجه نمی توان برای آن نظام صرفی و نحوی و آوایی مستقلی قائل شد. اساس کار این پژوهش متن پازند مینوی خرد است که نمونه ای بی بدیل در ادبیات پهلوی و معارف مزدیسنا به شمار می آید. در سراسر این متن شخصیتی نمادین به نام دانا در قالب یک مقدمه و 62 پرسش به موضوعات گوناگونی پرداخته و پیوسته مینوی خرد را که همان خرد فطری است در تمام لحظات رو در رو و پاسخگوی خود می بیند. مفاهیم و مضامینِ دینی، اسطوره ای، حماسی، بیولوژیکی، جغرافیای اساطیری، تاریخ شفاهی قومی و از همه مهم تر نگاه به دین زردشتی از دریچه وحدت وجودی و نه ثنویت، به زیبایی این متن می افزاید.

تاریخ نشان داده است که ایرانیان از زمان هخامنشیان تا پایان دوران ساسانیان بر بخش های گسترده ای از جهان متمدن حکمرانی می کرده اند. واین مهم بی تردید بدون تکیه بر دانش کشورداری و علم سیاست ممکن نبوده است . اما از آنجا که اسناد بیشتری از دوران ساسانیان نسبت به دور ه های قبل به جای مانده است، ریشه های سیاست مداری و کشورداری را در این دوران بیشتر می توان بررسی نمود. فرمان های حکومتی، نامه ها، توقیعات، عهدنامه ها و متون مذهبی روزگار ساسانیان نمونه روشنی برای بحث وبررسی این پژوهش هستند . هم چنین از آن جا که عمر حکومت ساسانیان با هجوم عرب های مسلمان به پایان رسید و به دنباله آن حکومت وسیع اسلامی در سراسر قلمروی تمدن های ایران ، روم و... گسترش پیدا کرد نشانه های زیادی از شیوه حکومت و سیاست ایرانیان قبل از اسلام در منابع اسلامی نیز می توان جستجو کرد .این پژوهش در صدد است تا شیوه حکومت داری ایرانیان قبل از اسلام را با تاکید بر دوران ساسانیان بررسی نماید و و با بررسی عهدنامه ها، توقیعات، اندرزنامه ها و سایرمنابع مربوط به پژوهش درسابقه این اسناد بپردازد. هم چنین با بررسی شیوه سیاستمداری حاکمان اسلامی از طریق متون بجا مانده پی به تاثیر گذاری سیاست های ملک داری ایرانیان قبل ازاسلام بر حاکمان اسلامی ببرد و به این ترتیب فلسفه سیاسی ایرانیان را در روزگار باستان با تاکید بر دوران پادشاهی ساسانیان تبیین نماید.

در روزگاران کهن، راههای گوناگونی برای رفع و حل اختلافات و همچنین اثبات حقانیت ادعاهای مردمان، مرسوم و متداول بوده است. یکی از رایج ترین این روش ها، داوری ایزدی است که در متون پهلوی، آثار فارسی میان? زرتشتی، با عنوان «وَر» از آن یاد شده است. این رساله با پژوهش در متون پهلوی و گردآوری مطالب به شیو? کتابخانه ای به بررسی ابعاد مختلف موضوع «ور» پرداخته است. «ور» یا آزمون ایزدی، نوعی داوری برای تشخیص و تثبیت حق و ناحق و راهی برای شناسایی بی گناه از گناهکار است. مطابق آنچه در متون پهلوی آمده این آزمون در امور دینی برای رفع شبهات و تردیدها، بر روی افراد خاص و بزرگانِ دین و در امور حقوقی، هرگاه ادله برای صدور رأی نهایی کافی نبوده و درصد احتمال گناهکاری و بی گناهی فرد یکسان می شد، برای حصول یقین و رفع مسئولیت از قاضی، اجرا می شده است. به دلیل استفاده مکرر از «سوگند» به جای «ور» و مترادف با آن، بخصوص در نوشته های حقوقی، به مرور زمان «سوگند» جایگزین «ور» شده است و علیرغم تأکید فراوان بر پرهیز از «سوگند خوردن»، درصورت لزومِ اجرا و رضایت طرفین در انجام آن به جای اقرار و اعتراف به گناه، انجام مراسم «ور» و «ادای سوگند» در شرایط، مکان و زمان مناسب با تدارک تشریفات خاص و با حضور موبدان و عوامل برگزاری، با خواندن متن سوگند نامه انجام می شده است. امروزه نیز آثار به جا مانده از این آیین کهن ایرانی، به صورت ادای سوگند در امور حقوقی در دادگاهها و غیر حقوقی نیز دیده می شود.

در این تحقیق نماد های متون مکاشفه ای دوره ی میانه که عمدتآ آپوکالیپتیک هستند مورد بررسی قرار می گیرند و پیشینه ی تاریخی آنها و همچنین عوامل موثر در شکل گیری هر یک به طور مجزا تحلیل می شوند.این عوامل موثر در ایجاد نماد ها همچون وضعیت اجتماعی،ساختار ادیان مورد اشاره و همچنین تاثیر پذیری از ادیان و آیینهای دیگر نیز به طور جداگانه مورد کاوش قرار گرفته است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.