ویروس زردی نکروتیک باقلا faba bean necrotic yellows virus (fbnyv) باعث کاهش عملکرد شدید و فقدان محصول در گیاهان خانواده fabaceae در غرب آسیا و شمال آفریقا می شود. این ویروس از خانواده nanoviridae و دارای ده قطعه مولکول دی ان ای تک لای حلقوی متفاوت است. در ایران آلودگی به این ویروس از مزارع نخود و عدس در استان های قزوین، کرمانشاه، کردستان، آذربایجان شرقی و غربی با استفاده از روش tbia گزارش شده است. هدف اصلی تحقیق حاضر ردیابی و تعیین برخی خصوصیات مولکولی ویروس fbnyv در استان های غربی و مرکزی ایران می باشد. در سال های 1386و1387 از مزارع حبوبات استان های اصفهان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، کردستان و لرستان با علائم زردی، کوتولگی و پیچیدگی ساقه نمونه برداری انجام شد. نمونه های جمع آوری شده از استان های کرمانشاه، کردستان و لرستان در آزمون الیزای غیرمستقیم با استفاده از آنتی سرم چند همسانه ای fbnyv مورد بررسی قرار گرفتند. در این آزمایش از 53 نمونه باقلای استان لرستان هفت نمونه، از 56 نمونه نخود استان کرمانشاه شش نمونه، از 18 نمونه نخود استان کردستان سه نمونه و از 6 نمونه عدس استان کرمانشاه دو نمونه مثبت ارزیابی شدند. از نمونه های جمع آوری شده از استان های اصفهان، مرکزی و چهارمحال و بختیاری و نیز نمونه های مثبت در آزمون الیزا استخراج dna صورت گرفت. جهت تشخیص ویروس از روش nested-pcr استفاده شد. بدین منظور طراحی آغازگرها بر اساس توالی dna-1 جدایه مصری ویروس انجام شد. با استفاده از جفت آغازگرهای دور اول واکنش nested-pcr (dna1f2-dna1r2) باند قابل مشاهده ای تکثیر نشد ولی در دور دوم با استفاده از جفت آغازگرهای dna1f6-dna1r4 باند مورد انتظارbp 387 در تعدادی از نمونه ها مشاهده شد. از 48 نمونه نخود جمع آوری شده از اصفهان 17 نمونه و از 22 نمونه لوبیای این استان چهار نمونه آلوده به ویروس بودند. همچنین از 56 نمونه لوبیای جمع آوری شده از استان مرکزی در 13 نمونه و از 12 نمونه لوبیای استان چهارمحال و بختیاری در هفت نمونه باند مورد نظر تکثیرشد. تعدادی از جدایه ها که نماینده میزبان ها و مناطق جغرافیایی مختلف بودند شامل a5 و a13 (باقلا- استان لرستان)، d13 (نخود-استان کرمانشاه)، m28 (عدس-استان کرمانشاه)، g10 (نخود-استان کردستان)، sa4 ، sn9 و ln4 (نخود-استان اصفهان)، lg3 و lo4 (لوبیا- استان مرکزی) و sh5 (لوبیا-استان چهارمحال و بختیاری) توالی یابی شدند. مقایسه توالی این جدایه ها با ابزار جستجوی blast شباهت بالای آن ها را با توالی جدایه مصری fbnyv-dna1 موجود در genbank نشان داد. نتایج حاصل از همردیف سازی دو تایی نمونه ها با جدایه مصری fbnyv نشان داد که توالی نوکلئوتیدی نمونه های a5، a13k، d13، g10، m28، sa4، sh5 و sn9 به ترتیب دارای 68/98، 55/98، 55/98، 39/97، 10/97، 23/96، 55/98 و 39/97 درصد یکنواختی با جدایه مصری ویروس می باشند. همچنین درصد یکنواختی توالی نوکلئوتیدی این جدایه ها با جدایه سوری ویروس به ترتیب 68/74، 65/75، 65/75، 78/74، 49/74، 43/75، 65/75، 78/74 درصد بود که نشان دهنده شباهت بیشتر جدایه های ایرانی با جدایه مصری این ویروس است. همچنین رسم درخت تبارزایی با 1000 بار تکرار نشان دهنده ارتباط نزدیکتر جدایه های ایرانی با جدایه مصری ویروس بود. ولی هیچگونه همبستگی بر اساس نوع میزبان و موقعیت جغرافیایی بین آن ها مشاهده نشد. همردیف سازی توالی آمینواسیدی جدایه های ایرانی با جدایه های سوری و مصری fbnyv نشان داد که همگی دارای موتیف gxgks [g(ge)gks] می باشند. این تحقیق اولین گزارش از وجود ویروس fbnyv در استان های اصفهان، مرکزی و چهارمحال و بختیاری و نیز اولین گزارش از آلودگی مزارع لوبیا در ایران است