این پایان نامه شامل بررسی و بیان همه ی فضایل و شایست هایی است که مولانا از آنها تمجید کرده است و نیز شامل تمام رذایل و ناشایست هایی است که آنها را نکوهیده است. این پایان نامه ضمن بررسی شایست ها و ناشایست ها تأثیرپذیری مولانا از فرهنگ اسلامی را نیز نشان می دهد. این تأثیرپذیری بیشتر ریشه در قرآن، نهج البلاغه و احادیث پیامبر و ائمه ی اطهار دارد. علاوه بر اینها تا حدودی ساختار زبانی و ادبی مولانا نیز در بیان شایست ها و ناشایست ها آشکار می شود. وی در القای موثر مطالب اخلاقی و گوشزد کردن شایست ها و ناشایست ها از استعارات و تشبیهات زیبا و طنزهای دلنشین، و گاه نیش دار بهره جسته است و همین امر سبب شده است که مباحث اخلاقی مثنوی، پویا و نشاط انگیز گردد. شایست ها و ناشایست ها از بن مایه های اصلی ادب عرفانی است و ریشه در باور کهن دارد. این موضوع درمثنوی مولانا بازتاب گسترده ای یافته است. مولانا در جای جای مثنوی به موعظه ی مخاطبان خود و نیز بیان شایست ها و ناشایست ها پرداخته و مخاطبان خود را پله پله تا مرحله ی اوج و کمال سعادت بشری پیش می برد و آنچه را که لازمه ی حیات سالم انسانی است باز گو می کند. وی با استفاده از تمثیلات جالب و دلنشین شایست ها و ناشایست ها را برای مخاطبانش قابل فهم ساخته است. مخاطبان او از افراد عادی بودند که تاب بحث های منطقی و عقلانی را نداشتند به همین دلیل مولانا با استفاده از تمثیل در جهت اقناع مخاطبان خود کوشیده است.