چکیده پژوهش حاضر در صدد است یکی از مسائل مطرح در دوره کنونی با عنوان «مفهوم و حقوق شهروندی» را از دیدگاه امام علی علیه السلام بررسی نماید؛ چراکه با رجوع به دستورات و راهنمایی های پیشوایان دینی، می توان به درکی درست از این مورد رسید لذا در این راستا با تاکید بر سخنان آنحضرت در نهج البلاغه می خواهیم به فهم و دانش صحیحی در این زمینه دست یابیم. به این منظور مسئله چیستی مفهوم و حقوق شهروندی در نهج البلاغه با تاکید بر هفت محور،یعنی بستر، مبانی، محتوا، عمق، نوع، گستره و غایت شهروندی بررسی می شود. بستر شهروندی(فضای شکل گیری ایده شهروندی) در نظر امام علی علیه السلام مبتنی بر بستر دینی و ناشی از قرآن و سنت می باشد ، مبانی شهروندی(مبنای نگرش به شهروندی و حقوق و تعهدات مربوطه) بر مبنای نگرش توحیدی مبتنی بر دین است ، محتوای شهروندی(نسبت میان تعهدات و مزایا، یا حقوق و تکالیف)درنظر آنحضرت مبتنی بر رابطه دوسویه و متقابل حق و تکلیف است، عمق شهروندی(حدود اهمیت و دخالت شهروندی در حوزه خصوصی و عمومی)شهروندی عمیق را توصیه می کند، نوع شهروندی(نوع نگرش به مشارکت شهروندان در عرصه سیاسی) بر اساس مشارکت فعال شهروندان است، گستره شهروندی(چگونگی باز یا بسته بودن برخورداری از حقوق شهروندی در یک جامعه و قلمرو آن)در اندیشه آنحضرت باز می باشد و غایت شهروندی(که به غایت نظام سیاسی و جامعه بستگی دارد) چهار غایت عمده است که عبارتند از برقراری عدالت، تامین امنیت، تامین رفاه شهروندان و جامعه و تربیت برای زمینه سازی رشد و تعالی انسانها. در نهایت این دریافت حاصل می شود که برخلاف دوگونه شهروندی در نظامهای دموکراتیک و اقتدارگرا که به ترتیب عمدتا مبتنی بر حق محوری و تکلیف محوری است در نهج البلاغه، امیر مومنان به رابطه دوسویه در شهروندی معتقد است یعنی شهروندی مبتنی بر محوریت حق و تکلیف بصورت متقابل.