چکیده با افزایش روزافزون تولید کودهای آلی مانند لجن فاضلاب ، کمپوست زباله شهری و همچنین ورمی کمپوست مصرف آنها در زمینهای کشاورزی معمول شده است. کاربرد اینگونه کودهای آلی، ضمن تاثیر بر فعالیت های زیستی خاک، ویژگیهای بیوشیمیایی خاک نیز موثر خواهد بود. از آنجا که اطلاعات کمی درباره افزودن اصلاح کننده های آلی به خاک و تاثیر آنا بر فعالیت آنزیمی خاک موجود است، در این پژوهش تلاش شده تا تاثیر لجن فاضلاب ، کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست غنی نشده و غنی شده با کود شیمیایی بر فعالیت آنزیمهای اوره آز و فسفاتاز قلیایی و همچنین برخی خصوصیات شیمیایی خاک مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور، بررسی سطوح و دفعات مختلف کود آلی لجن فاضلاب، کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست (به همراه و بدون کود شیمیایی) در زمین تحت کشت ذرت و برنج بر فعالیت آنزیم اوره آز و فسفاتاز قلیایی در خاک تحقیقی در سال 1387 صورت پذیرفت. این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار که فاکتور اصلی آن تیمارهای کودی در 14 تیمار ] .t1 تیمار شاهد یا بدون مصرف کود؛ t2. تیمار کود شیمیایی (سولفات پتاسیم، سوپر فسفات تریپل و اوره به ترتیب 150، 100، و 150 کیلوگرم در هکتار برای برنج و 100، 120، و 225 کیلوگرم در هکتار برای ذرت)؛ t3. 20 تن کمپوست زباله شهری در هکتار؛ t4. 20 تن کمپوست زباله شهری در هکتار + 2/1 کود شیمیایی t2؛ .t540 تن کمپوست زباله شهری در هکتار؛ t6. 40 تن کمپوست زباله شهری در هکتار + 2/1 کود شیمیایی t2؛ t7. 20 تن ورمی کمپوست در هکتار؛ t8. 20 تن ورمی کمپوست در هکتار + 2/1 کود شیمیایی t2؛ t9. 40 تن ورمی کمپوست در هکتار؛ t10. 40 تن ورمی کمپوست در هکتار+ 2/1 کود شیمیایی t2؛ t11. 20 تن لجن فاضلاب در هکتار؛ t12. 20 تن لجن فاضلاب در هکتار + 2/1 کود شیمیایی t2؛ t13. 40 تن لجن فاضلاب در هکتار؛ t14. 40 تن لجن فاضلاب در هکتار + 2/1 کود شیمیایی t2 [ و فاکتور فرعی سه سال کوددهی، ]یکسال کوددهی (سال 85)، دو سال کوددهی (سال 85 و سال 86)، سه سال کوددهی (سال 85، سال86 و سال 87 )[ اجرا گردید. در سال 1387 شصت روز پس از اعمال تیمار کودی، از عمق 20-0 سانتیمتری از سطح خاک نمونه برداری صورت پذیرفت (تیمارهای کودی در زمان کاشت اعمال گردید). نتایج نشان داد که میزان ماده آلی خاک با افزایش دفعات مصرف کودهای آلی به صورت معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. افزایش مقدار و دفعات کاربرد کودهای آلی موجب افزایش نیتروژن کل نیز گردید، همچنین با افزایش سطح و دفعات کوددهی، میزان پتاسیم و فسفر قابل جذب افزایش یافتند، بطوری که در اغلب موارد با تیمار شاهد اختلاف معنی دار مشاهده گردید. فعالیت دو آنزیم اوره آز و فسفاتاز قلیایی با افزایش کود آلی و دفعات کوددهی نسبت به تیمار شاهد در اکثر موارد اختلاف معنی داری داشتند. بیشترین میزان عناصر غذایی فسفر قابل جذب، نیتروژن کل و همچنین بالاترین میزان فعالیت آنزیمی و ماده آلی خاک در تیمار 40 تن لجن فاضلاب در هکتار با نصف کود شیمیایی مصرف شده مشاهده گردید. بین فعالیت آنزیمی و ماده آلی، نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب همبستگی معنی داری مشاهده گردید. لذا کاربرد اصلاح کننده های آلی ضمن افزایش ماده آلی، نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب موجب افزایش فعالیت آنزیم های خاک گردیده است. ضمناً در خاک تحت کشت برنج (شرایط غرقاب) میزان عناصر غذایی و همچنین میزان فعالیت آنزیمی در اکثر موارد کمتر از خاک تحت کشت ذرت (شرایط غیرغرقاب) می باشد. بعلاوه در بین سه نوع کود آلی (لجن فاضلاب> ورمی کمپوست > کمپوست) در بیشتر موارد تاثیر معنی داری بر ویژگیهای مورد بررسی نشان دادند. سطوح کودی (40 تن در هکتار + 2/1 کود شیمیایی t2 > 40 تن در هکتار> 20 تن در هکتار + 2/1 کود شیمیایی t2> 20 تن در هکتار> کودشیمیایی > شاهد) و دفعات کوددهی (سه بار کودخورده> دوبار کودخورده> و یک بار کودخورده) در اکثر موارد اثر معنی داری را بر این خصوصیات نشان دادند. کلمات کلیدی: فعالیت آنزیمی، اوره آز، فسفاتاز قلیایی، کمپوست، لجن فاضلاب، ورمی کمپوست