نام پژوهشگر: الهام حاج دایی

طراحی و ساخت شمعدان بر اساس نگاره های سنگ مزارهای دوره ی قاجار و پهلوی تخت فولاد اصفهان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  الهام حاج دایی   عبدالناصر گیوقصاب

آشکار است که عاملی باعث شده تا ایرانیان توجه ویژه ای به سنگ قبر داشته و آن را تا مرز شاهکاری هنری بیارایند. این توجه ویژه به تدفین و خاک سپاری با وجود منع مقبره سازی و برآوردن گور از زمین و گذاردن سنگ بر روی مزار در اسلام سبب به وجود آمدن گورستان های بسیاری شده است. دولتمردان و شاهان و شاهزادگان که می خواستند پس از مرگشان نیز مورد توجه باشند خود و یا ورثه‎شان سنگ های الوان به خطاطان و حجاران سفارش می دادند و بر همین مبنا سنگ قبر تراشی صنفی مستقل شد. این رویداد باعث رواج استفاده از سنگ مزارهای نفیس و زیبا شد، یکی از این گورستان ها که دارای پیشینه ی بس طولانی است گورستان تخت فولاد اصفهان است که مدفن اشخاص صاحب نام اعم از فقیه، شاعر، دولتمرد و... است. این مکان یکی از مهم ترین گورستان های تاریخی است که به جهت دارا بودن بناهای قدیمی و نیز سنگ مزارهای حجاری شده ی نفیس از جایگاه والایی برخوردار است، اما این جایگاه والا تنها به نام بزرگی برای گورستان ختم شده است و تحقیقات انجام شده در آن منحصراً به تاریخچه و اشخاص صاحب نام مدفون در آن مربوط است و پژوهشی در باب این سنگ مزارهای نفیس حجاری شده صورت نپذیرفته است. در این پایان نامه سعی شده تا این نقص تحقیقی تا حدودی جبران شود. در این پایان نامه ضمن اشاره به رابطه ی نقش سنگ قبور با متوفی، نقوش همه ی سنگ مزارهای سالم موجود بررسی دقیق شده و نگاره ها که شامل نقش های اسلیمی و ختایی، گیاهی، حیوانی و اشیا که به زیباترین حالت با یکدیگر ترکیب شده و به قلم حجاران توانا و هنرمند از دل سنگ خارج شده است، به تفکیک استخراج و طبقه بندی شد. در نهایت به یاری ذهنیت شکل یافته در جریان پژوهش به آفرینش اثر پرداخته شده است. برای خلق این آثار با ترکیب، تبدیل و بازآفرینی نگاره های برآمده از سنگ‎مزارها طرح هایی بدست آمده که در قالب شمعدان متجلی شده اند.