جهان می باشد. ایران به عنوان یکی از مراکز تنوع و کشت پیاز در نواحی مختلف آن، از تنوع زیادی برای این محصول برخودار است. اکثرتوده های پیاز در نواحی مختلف کشور با اسامی محلی نام گذاری شده اند و علیرغم مطالعات مورفولوژیکی فراوان کـه روی آنـها صورت گرفــته است، اطلاعات چنـدانی از روابط ژنتیــکی آنـها در دست نمی باشد. در این پژوهـش به منظورارزیابی تنوع ژنتیکی درون و بیـن توده هـای بومی پیاز ایران و نیـــز مــقایـسه روابط ژنتیـکی آنــها بــا برخـی از ارقـام خارجی از دو روش مبتنی بـر آغازگر هـای ریـز ماهــواره ssr(simple sequence repeat) و issr (inter simple sequence repeat ) استفاده شد. 12 جفت آغازگر از میان 15 جفت آغازگر ssr انتخاب شدند. تعداد آلل های تکثیر شده توسط این جفت آغازگر ها از دو تا شش آلل متغیر بود و متوسط تعداد آلل در هر مکان ژنی 3/3 و میانگین هتروزیگوسیتی در توده ها و ارقام خارجی مورد بررسی 76/0 برآورد شد. بر اساس داده های حاصل از نشانگر ssr دندروگرام مربوطه با استفاده از نرم افزار power marker v. 3. 25 و mega3 رسم گردید. نتایج حاصل نشان داد که توده های ایرانی و ارقام خارجی پیاز مورد بررسی در شش گروه و یک ژنوتیپ مستقل تقسیم بندی شدند. بر اساس نشانگر ssr بیشترین میانگین سطح تنوع در توده سفید گرگان (28/0) و کمترین آن در رقم خارجی یلو سوییت اسپانیش (12/0) مشاهده شد. همچنین در نتایج تجزیه واریانس مولکولی، 42 درصد و 58 درصد از کل تنوع به ترتیب به تنوع بین و درون توده های بومی و ارقام خارجی مربوط گردید. بر اساس نشانگر های issr از 25 آغازگر به کارفته، 14 آغازگر تکثیر شده و 163 باند چند شکل (96%) تولید نمودند. بر اساس دندروگرام حاصل از الگوی باندی issr با استفـاده از دو نـــرم افـزار arlequin v 3.1 و ntsys v. pc-2.02e، توده ها و ارقام خارجی مورد بررسی در پنج گروه و چهار ژنوتیپ مستقل تقسیم بندی شدند. در نشانگر issr بیشترین سطح تنوع در توده محلی طارم (31/0) و کمترین آن در هیبریدها (08/0) مشاهده شد. همچنین در نتایج تجزیه واریانس مولکولی، 94/39 درصد و 36/58 درصد از کل تنوع به ترتیب به تنوع بین و درون توده های بومی و ارقام خارجی مربوط شد. در کل می توان اظهار داشت که در هر دو نشانگر تنوع درون توده ها و ارقام خارجی بیشتر از تنوع بین آنها می باشد و می توان از توده هایی که تنوع درون آنها زیاد می باشد در برنامه های اصلاحی استفاده کرد. همچنین مطابق نتایج حاصل از دو روش، توده های پیاز که خصوصیات مورفولوژیکی و جغرافیایی مشابه داشتند در گروه های متفاوت قرار گرفتند اما در دندروگرام حاصل از ادغام دو نشانگر ssr و issr گروه بندی توده های بومی و ارقام خارجی به نحو بهتری صورت پذیرفت و دندروگرام ترسیم شده با اطلاعات مورفولوژیکی و جغرافیایی توده ها و ارقام خارجی مطابقت بیشتری را نشان داد. در نهایت می توان عنوان داشت که با وجود مشاهده چند شکلی بیشتر در نشانگر های issr نسبت به نشانگر های ssr، کاربرد نشانگر های ssr به دلیل توارث هم بارز و دارا بودن آلل های چند گانه از توانایی بالاتری برخوردار هستند.

در این مطالعه تنوع ژنتیکی 18 توده بومی پیاز ایران به همراه پنج رقم خارجی با استفاده از دو نشانگر ssr و issr به منظور بررسی دقیقتر موقعیت توده های بومی و در نهایت بهره گیری از توده های مناسب در کترهای اصلاحی صورت پذیرفت.