زبان خامه ندارد سر بیان فراق وگرنه شرح دهم با تو داستان فراق شرک این خطای هجران آفرین، انسان را از اعلی علیین به ادنی مراتب هبوط می دهد. آشفتگی و اسارت، پراکندگی و افتراقِ آدمیان، همه از سر شرکی است که (پنهان و آشکار) بدان دچارند. آتش این هجران و خسران چنان سوزان است که پیش گیری از ابتلای بدان بسی نیکو، و چاره جویی برای مبتلایان بسی لازم و ضروری است. پس با تأسی به آیات قرآن کریم که بهترین راهنمای شرک زدایی و اقام? توحید است زمینه ها و بسترهای شرک را بررسی نموده، آن را بر چهار قسم یافته ایم؛ برخی از آیات، طبع کفران پیش? انسان را زمینه ساز شرک معرفی نموده است. برخی دیگر، معرِّف زمینه های اعتقادی و مبانی نظری شرک است که آسیب های عقل نظری را تبیین می کند. گروه دیگری از آیات معرِّف زمینه های رفتاری شرک است و آسیب های عقل عملی را متذکر می شود. و سرانجام آیاتی که بر زمینه های ارتباطی و اجتماعی شرک تأکید دارند که ناظر بر ارتباطات جنی و انسی است. از سوی دیگر تعمق در برخی از آیات، رابطه و تعامل این چهار زمینه را می نمایاند. به طوریکه تأثیر زمینه های انسان شناختی را بر زمینه های اعتقادی، زمینه های رفتاری و زمینه های ارتباطی شرک به رخ می کشد. و به همین گونه تأثیرگذاری سایر زمینه ها بر یکدیگر را بیان می دارد. بر اساس این شواهد قرآنی و تحلیل های عقلی و ضمنی آن می توان گفت این زمینه ها با هم تعامل دارند و بر یکدیگر دامن می زنند. این در واقع همان تعامل میان ولایت، طبع، عقیده و عمل است. تعقل و توجه به تأثیر متقابل عقیده و عمل، و مناسبات خارجی ناشی از آن، نگرشی نو را در جهت شرک زدایی فراهم می کند. این شرک زدایی مبنی بر آسیب شناسی دو نوع تعامل است: یکی تعاملات عقل نظری و عقل عملی، و دیگری تعاملات ولایت، عقل نظری و عقل عملی است. روایات متعددی موید است که با اصلاح اساسی آسیب های ارتباطی سایر زمینه ها در ره توحید سامان می یابد. اصلاح اساسی آسیب های ارتباطی چیزی نیست مگر تحقق و تداوم یافتن حکومت بر حق حضرت بقیه الله الاعظم (روحی و ارواح العالمین له الفداء) که در آن مردم و والی حق یکدیگر را ادا نموده تا حق پروردگار که همان اقام? عدل است ادا شود.