جدل در اصطلاح منطق ، یکی از صناعات خمس به شمار می آید که از مقدّمات مسلّم و مشهور تشکیل یافته است و عموماً میان اهل علم ، متکلّمان و فلاسفه و ......در باب موضوعات اعتقادی یا غیر اعتقادی ، انجام می گیرد و غایت آن ، غلبه بر خصم (طرف مقابل) و وادار کردن وی به تسلیم و سکوت است. از نظر اخلاقی ، در هر جدل نشانه هایی از تکبّر ، عجب ، انانیّت و سلطه گری وجود دارد که بسیار مورد انکار عرفا به ویژه مولانا می باشد. در این رساله ، پس از تعریف جدل و ذکر طرز تفکّر و یا روش به کارگیری این فن ، نزد فلاسفه بزرگ یونان و نقل پیشینه تاریخی آن در دوره اسلامی ، شواهد و دلایل منفی نگری مولوی به کاربرد جدل در مسایل خداشناسی و ماوراالطبیعی را بر شمرده و سرانجام به توضیح حکایت های جدل آمیز در مثنوی معنوی و کلیات شمس و فیه مافیه و همچنین نتیجه گیری از آن ها در راستای موضوع رساله پرداخته ایم.