تنوع ژنتیکی و گروه‌بندی جمعیت‌های متعلق به گونه‌های مختلف جنس جاشیر (Prangos spp.) با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره

شناسه دیجیتال (DOR): 98.1000/1735-0905.1398.35.927.98.6.1578.1607 جاشیر (Prangos) گیاهی دارویی متعلق به تیره چتریان است که 15 گونه از آن در ایران وجود دارد. به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی بین 80 جمعیت متعلق به هفت گونه P. hausslmechtii، P.lophoptera، P. corymbosa، P. uloptera، P. acaulis، P. platychloena و P. ferulacea در شش استان لرستان، اصفهان، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهار‌محال و بختیاری صفات مورفولوژیکی این گیاهان در مرحله گلدهی مطالعه شد. بدین‌منظور 10 نمونه گیاهی از هر رویشگاه انتخاب و 22 صفت کمّی بررسی شد. شاخص‌های آماری برای صفات مورد بررسی محاسبه و ضریب تغییرات فنوتیپی نیز به‌عنوان معیاری از تنوع ژنتیکی تعیین شدند. نتایج حاصل از این تحقیق، تنوع ژنتیکی قابل توجهی را در درون و بین گونه‌ها نشان داد. تجزیه واریانس داده‌ها اختلاف معنی‌داری را بین جمعیت‌ها (P<0.01) از نظر برخی صفات مورد مطالعه نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین جمعیت‌های مورد مطالعه بود. بیشترین ضریب تغییرات در صفات تعداد ساقه فرعی، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر در ساقه اصلی، قطر چتر ساقه اصلی، اندازه سوزنک برگ، عرض برگ، قطر ساقه اصلی و قطر انشعاب فرعی مشاهده شد که بیانگر وجود تنوع بالا در صفات مورد بررسی بود. ضرایب همبستگی بین صفات در گونه‌های مختلف متفاوت و مرتبط با ساختار ژنومی آنها بود. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی 9 مؤلفه نخست در مجموع 79.98% از تغییرات موجود را در صفات ارزیابی شده توجیه کردند. براساس تجزیه خوشه‌ای، 80 جمعیت مورد مطالعه در چهار گروه قرار گرفتند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه‌ای نشان داد که صفات مورفولوژیکی اندازه‌گیری شده قادر به تمایز برخی گونه‌ها بودند. به‌طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که سطح بالایی از تنوع ژنتیکی در گونه‌های مختلف جنس جاشیر وجود دارد.