غلامحسین کریمی دوستان
استاد گروه زبانشناسی همگانی، دانشگاه تهران
[ 1 ] - رویکردی شناختی به بازنمایی رویداد حرکت در زبان هَورامی
حرکت، یکی از بنیادیترین تجارب بشر است؛ بنابراین، به نظر میرسد این رویداد به‌صورت مفهومی جهانی در همۀ زبانهای دنیا بازنمایی شود. بر اساس نظریۀ الگوهای واژگانی‌شدگی تالمی (١٩٨٥ و ٢٠٠٠)، زبانها به لحاظ بازنمایی رویداد حرکت به دو رده تقسیم میشوند: فعلبنیاد و تابعبنیاد. در زبانهای فعلبنیاد، جزء هستهای رویداد حرکت، یعنی مسیر در فعل و شیوۀ حرکت در تابع بازنمایی میشوند؛ امّا در زبانهای تابع...
[ 2 ] - رویکرد فرازبان معنایی طبیعی: فرض‌ها، مفاهیم و اهداف
رویکرد فرازبان معنایی طبیعی، رویکردی تجزیهپذیر در معنیشناسی واژگانی برای تحلیل معنا است که از سوی آنا ویرزبیکا مطرح شد و تاکنون در مورد بیش از 30 زبان در سراسر جهان به کار رفته است. کلیف گودارد در کنار وی بیشترین سهم را در معرفی آن داشته است. ادعا این است که هستۀ کوچکی از معانی جهانی و اساسی به نام نخستیهای معنایی وجود دارد که از راه واژهها یا دیگر عبارات زبانی در همۀ زبانها قابل بیان است ...
[ 3 ] - بررسی حرف تعریف در گویش اردکان فارس در چارچوب نحو کمینهگرا
مقاله حاضر به بررسی حرف تعریف و ساختار توزیعی آن در گویش اردکان فارس در چارچوب برنامه کمینهگرا میپردازد. بررسی دادههای زبانی گویش اردکان فارس نشان میدهد که در ساختار گروه تعریف این گویش دو حرف تعریف معرفه حضور دارد که یکی از آنها تنها به صفت متصل میشود. هدف از انجام این پژوهش، تعیین جایگاه تولید مناسب برای حروف تعریف معرفه و نکره و تبیین چگونگی همآیی آنها با دیگر عناصر گروه تعریف نظیر ا...
[ 4 ] - تحلیل معنایی کلمات مرکب اسم- اسم در زبان فارسی
ه پژوهش های زبان شناسیسال پنجم، شماره اول، بهار و تابستان 293132/3/ تاریخ وصول: 1131/1/ تاریخ اصلاحات: 1231/1/ تاریخ پذیرش: 9256 - صص 21__________________________________________________________________________________________gh5karimi@ut.ac.ir *استاد زبانشناسی دانشگاه تهران[email protected] **دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهرانتحلیل معنایی کلمات مرکب اسم- اسم در زبان فارسی* غلامحسین کریمیدوس...
[ 5 ] - ساخت لایه‌ای گروه اسمی در زبان کردی مکریانی بر اساس دستور نقش و ارجاع
در این مقاله، ساخت نحوی گروه اسمی در کردی مکریانی که یکی از گویش‌های زبان کردی سورانی محسوب میشود در قالب دستور نقش و ارجاع و بر اساس الگوی ون ولین (2005) بررسی میشود. در این چارچوب، گروه اسمی از دو فرافکن تشکیل‌شده است: فرافکن سازه‌ای، متشکل از مرکزاسمی و هستهاسمی و عناصر حاشیه آنها و فرافکن دستوری، متشکل از عملگرها. این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و دادههای مورد استناد نیز از کتب دستو...
[ 6 ] - نمود واژگانی در افعال مرکب مشتق از صفت در زبان فارسی
در این مقاله، نمود واژگانی افعال مرکب مشتق از صفت در زبان فارسی مورد بررسی قرار میگیرد. بدین منظور، پس از مروری کوتاه بر نمود و انواع آن، به سه دیدگاه رایج در خصوص نمود واژگانی افعال مرکب در زبان فارسی پرداخته میشود. در دیدگاه اول، همکرد، عامل تعیینکنندۀ نمود واژگانی افعال مرکب تلقی شده است. دیدگاه دوم، عنصر پیشفعل را تعیینکنندۀ نمود واژگانی در افعال مرکب قلمداد کرده، تمامی افعال مرکب مشتق...
[ 7 ] - حرکت اجزای پیرااضافه‌ها در زبان کردی (گویش سورانی) برپایۀ نحو ذرهبنیاد
این پژوهش برپایۀ نحو ذرهبنیاد، نقش نحوی- معنایی و شیوۀ حرکت اجزای پیرااضافههای زبان کردی (a(d)a, lQ ...QwQ, lQ ...(d)wQ ...QwQ, wQ ...) را در درون گروه حرفاضافۀ حاوی آنها میکاود. نحو ذرهبنیاد برخلاف کمینهگرایی رویکردی غیرواژگانگرا است و در آن گرههای پایانی کوچکتر از تکواژ یعنی مؤلّفه هستند. در این نظریه پیش از نحو واژگانی وجود ندارد بلکه فرایند اشتقاق با مؤلّفهها آغازمیشود و نحو، مسئو...
[ 9 ] - بررسی نحوی-معنایی پیرااضافه های زبان کردی(گویش سورانی) بر پایۀ نحو ذره بنیاد
در نظریۀ نحو ذرهبنیاد، گرههای پایانی، دارای مؤلّفههای نحوی-معنایی و کوچکتر از تکواژ و چینش ثابت شاخص-هسته-متمم هستند. این مؤلّفهها در یک سلسله مراتب جهانی به نام توالی نقشها چیده میشوند و از اصلِ یک ویژگیِ واژنحوی-یک مؤلّفه-یک هسته پیروی میکنند. در این نظریه، مدخل واژگانی شامل یک درختچۀ نحوی است که چینش مؤلّفههای آن را نشان میدهد و صورت و آوا را به هم پیوند میدهد: . در این نظریه، واژگا...
[ 10 ] - واژگانی‌شدگی ابعاد معنایی وجهیت در صفات وجهی فارسی نگین ایلخانی‌پور[1] غلامحسین کریمی دوستان[2]
واژگانی‌شدگی ابعاد معنایی وجهیت در صفات وجهی فارسی نگین ایلخانی‌پور[1] غلامحسین کریمی دوستان[2] تاریخ دریافت:30/10/91 تاریخ تصویب:20/5/92 چکیده در این مقاله، سه بُعد معنایی نیروی وجه، پایۀ وجه و منبع ترتیب در صفات وجهی فارسی بررسی میشوند و نشان داده میشود که در صفات وجهی فارسی سه نیروی وجه الزام (برای مثال در صفت «قطعی»)، ام...
[ 11 ] - ساختار موضوعی افعال دومفعولی در کُردی هورامی
پژوهشگران به مطالعة ساختار موضوعی افعال دومفعولی در زبانهای ایرانی با رویکردهای نوین زبانشناسی کمتر پرداختهاند. در کُردی هورامی دو دسته از افعال دومفعولی اصلی و ساختهای دومفعولی فرعی وجود دارد. در این پژوهش ساختار موضوعی افعال دومفعولی اصلی از نظر مقوله‌بندی، آرایش نحوی و بازنمایی معنایی بررسی میشوند. این افعال براساس شواهد نحوی، ساختواژی و معنایی به دو گروه افعال انتقال مالکیت و افعال ا...
[ 12 ] - ماهیت زمان حال در زبان فارسی
پژوهش حاضر بدنبال بررسی ماهیت زمان حال در زبان فارسی است. به منظور دستیابی به این هدف، (غیر)اشاره‌ای بودن زمان حال در زبان فارسی، تعبیر زمان حال در ساختارهای مختلف از جمله ساختارهایی که در آنها زمان حال در بند متممی یا موصولی زیر زمان گذشته و آینده درونه شده است، و خوانش‌های مطلق و نسبی زمان حال در زبان فارسی مورد مداقه قرار گرفتند. نتایج نشان می‌دهند که زمان حال زبان فارسی را نمی‌توان مطلقاً ا...
[ 13 ] - بررسی نحوی ـ معنایی چند حرف اضافۀ سادۀ زبان کردی (گویش سورانی) بر پایۀ نحو ذرهبنیاد
در نظریۀ نحو ذرهبنیاد، گرههای پایانی، حاوی مؤلفه‌های نحوی- معنایی و کوچکتر از تکواژ هستند. بیشتر تکواژها در چندین گره پایانی پخش میشوند؛ بنابراین، تکواژها در درختچهها بازتاب مییابند و نه در یک گره پایانی. هر گره پایانی حاوی یک مؤلفۀ خاص است. این مؤلفه‌ها در یک سلسله‌مراتب جهانی به نام توالی نقشها چیده میشوند و از اصلِ یک ویژگیِ واژنحوی-یک مؤلّفه-یک هسته پیروی میکنند. در این نظریه مانن...
[ 14 ] - تحلیل و نقد کتاب The Generative Lexicon
مقالة حاضر به معرفی و نقد کتاب واژگان زایشی اثر جیمز پاستیوسکی میپردازد. نظریة واژگان زایشی چهارچوبی را برای نمایش و بازنمود دانش زبانی پیش می‌نهد که بازنمایی‌های معنایی ـ واژگانی عرضه‌شده در آن درواقع بخشی از اطلاعات ذخیره‌شده در واژگان‌اند. در این رویکرد، تلاش بر این است تا کاربرد خلاقانة زبان شرح داده شود و با در‌نظرگرفتن ساختار و سطوح بازنمودیِ چندگانه برای انواع مختلف اطلاعات واژگ...
[ 15 ] - تحلیل استعاره‌ـ روان‌کاوی داستان کودکانۀ «یک داستان محشر»: بر پایۀ نظریۀ ناخودآگاهِ زبانی
لکان نه‌تنها ناخودآگاه را دارای ساختار زبان، بلکه آن را زاییدۀ زبان می‌داند. مهم‌ترین کلیدواژۀ نظریۀ «ناخودآگاه زبانی» مفهوم زبان‌شناختیِ «دیگری بزرگ» است که در سایۀ نظام سهگانیِ ساحتهای «واقعی، خیالی، نمادین» مفاهیم روانکاوانۀ بنیادینی چون ناخودآگاه، اگو، میل وغیره... را بازتعریف میکند. دیگری بزرگ دلالت بر نظم نمادینی دارد که خود را بر فرایند سوبژکتیویته تحم...
نویسندگان همکار