حمید باقری
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
[ 1 ] - نگاهی به نقش و جایگاه مؤلّفههای «کتابْ‌محور» در ارزیابیهای حدیثی قدما در پرتو تحلیل منابع فهرستی
بنا بر نظر مشهور، عالمان امامی به دو گروه عمدۀ متقدّمان و متأخّران قابل تقسیم‌اند. تفاوتهای متعددی میان این دو در حوزههای مختلف علمی، از جمله مسائل و مبانی حدیثی وجود دارد. اطلاعات ما در بارۀ مبانی حدیث‌پژوهی گروه نخست، اندک و در پارهای موارد محدود به گزارشهای کلی عالمانی از نسل متأخّران است که ضمن توجه به اختلافات بنیادی در مبانی حدیثی این دو گروه، در تبیین مبانی گروه اول کوشیدهاند؛ از جم...
[ 2 ] - شهرت و جبران ضعف سند: نگاهی به دیدگاه وحید بهبهانی (1117-1205ق)
فقه امامی در طول تاریخ خود همواره با این واقعیت مواجه بوده که گاه حدیثی ضعیف السند مستند فتوای فقیهان بوده یا اصحاب به چنین حدیثی عمل کرده‌اند. این پدیده بحثی چالشی در میان فقیهان در پی داشته است مبنی بر اینکه آیا شهرت می‌تواند جبران‌کنندۀ ضعیف سند حدیثی باشد؟ همۀ فقیهان امامی در این باره هم‌نظر نیستند. از منظر برخی فقیهان، «شهرت» می‌تواند ضعف سندی حدیث را جبران نماید و اعتباربخش آن باشد. به نظ...
[ 3 ] - حقائق أسرار الدین»، متنی کهن از میراث نُصیریه: پژوهشی در تاریخ‌گذاری و شناسایی مؤلف آن
«نُصیریه» از جمله فرقه‌های انحرافی شیعۀ امامی است که رویکرد باطنیـ غالیانه در میان پیروان آن مشاهده میشود. نظر به ماهیت سرّی جریان‌های باطنی، آثار اندکی از میراث نُصیریه بهشکل عمومی در اختیار است. در سال‌های اخیر، مجموعه‌ای با عنوان «سلسلة التراث العلوی» نشر یافته که مشتمل بر آثار فراوانی ازمیراث نُصیریان است. کتاب «حقائق أسرار الدین» از جملۀ آنهاست که در میان نُصیریه به «ابومحمد حسن بن علی بن ...
[ 4 ] - «منبع معتبر» و نشانه‌های آن نزد محدّثان مُتقدّم امامی: نگاهی به جایگاه «منبع مکتوب» در حدیث پژوهی قُدما
از جمله ویژگی‌های بارز حدیث شیعه، نگارش آن در همان عصر صدور و حضور ائمه(ع) است. در این بازۀ زمانی آثار فراوان حدیثی با عنوان‌هایی چون «کتاب»، «اصل»، «جزء» و «نسخه» فراهم گردید که جایگاهی خاصّ در نظام حدیث‌پژوهی متقدّمان امامی داشتند. ایشان در جریان احراز صدور احادیث، با تکیه بر نظام «قراین» از نشانه‌های متعدّدی استفاده کرده‌اند که بخش قابل توجّهی از آنها را می‌توان تحت عنوان «منبع‌شناسی» مشاهده کر...
[ 5 ] - اجازات حدیثی و کارکردهای آن در مطالعات تاریخی عصر صفوی
اجازه، اصطلاحی برای گواهینامه‌های متنوّع علمی است که اعطا، دریافت و گردآوری آنها در دانش حدیث اسلامی ریشه دارد. اجازات حدیثی گونه‌ای از این گواهینامه‌ها هستند که به مُجاز حق می‌دهد متن خاصی را از صادرکنندۀ آن (مُجیز) به نسل بعدی شاگردان منتقل کند و جایگاه شاگرد را در زنجیرۀ متصل مشایخ (اِسناد) که به مؤلف اصلی متن بازمی‌گردد، تثبیت می‌کند. علاوه بر این دو هدف اصلی، متن اجازات روایی، دربرگیرنده آگاهی...
نویسندگان همکار