حسین صابری ورزنه
استادیار، پردیس فارابی دانشگاه تهران
[ 1 ] - تعریف، عینیت و تعداد صفات جوهر الهی در اندیشۀ اسپینوزا
مسئلۀ صفات خداوند هم در حوزۀ مباحث الهیاتی (کلامی) و هم فلسفی، اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌توان از جهات مختلف معناشناختی، معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی در خصوص آن به بحث نشست. اسپینوزا فیلسوف عقلگرای سدۀ هفدهم که متافیزیک خود را مبتنی بر تصور خدا به‌عنوان علت اولی و تنها جوهر موجود می‌سازد، تصور تام خدا را به تصور صفات خداوند منوط می‌داند و از این مجرا به بحث‌های مختلفی در این زمینه می‌پردازد. در این...
[ 2 ] - تطورات بنیادین مفهوم «ذات نامتناهی»
مفهوم «ذات نامتناهی» که هم از جنبۀ فلسفی و هم الهیاتی اهمیت دارد، تطورات بنیادین زیادی را در طول تاریخ تفکر در غرب پشت سر گذاشته است. پیشاسقراطیان برخورد دوگانه‌ای با آن داشته‌اند. برخی چون آناکسیمندر و ملیسوس به دیدۀ پذیرش به آن نگریسته‌اند. این آرخه از نظر آنان، منشأ، الهی، فناناپذیر، درون‌ماندگار در جهان طبیعت و سابق بر کثرات و مشتمل بر آنهاست، اما در عین‌حال «شخص» نیست. در مقابل، فیثاغورس...
[ 3 ] - روی‌آوری مؤمنانه به خداوند در پاسخ به مخاطرۀ وجودی
آدمیان در زندگی خود با بحران‌های محیطی و غیرمحیطی بسیاری مواجه‌اند؛ مسائل درونی، وجودی و عاطفی جزو مخاطرات غیرمحیطی است. چنین مخاطراتی از عوامل اساسی رنج به‌شمار می‌روند؛ روان‌شناسان، فیلسوفان و عارفان به این مسائل می‌پردازند و پاسخ‌های متعددی نیز برای رهایی از آنها در پیش می‌نهند. مولانا عارف مسلمان و کی‌یر کگور متأله مسیحی، هر دو در تأملات دقیق خود، به بحران درونی و وجودی انسان پرداخته‌اند و ...
[ 4 ] - ماهیت «روش» و «رویکرد هندسی» و ارتباط آنها با محتوای اندیشه در فلسفۀ اسپینوزا
اسپینوزا، فیلسوف عقلگرای قرن هفدهم، به تبع سلفش دکارت قائل بود که با منطق ارسطویی و قیاس اقترانی صرف نمی‌توان در حوزۀ علم و فلسفه به یقین لازم دست یافت. از اینرو ریاضیات و بهطور خاص هندسه را سرمشق تفکر فلسفی خود قرار داد و در کتاب اخلاق، اندیشه‌های نهایی خود در حوزۀ متافیزیک و انسان‌شناسی فلسفی را در قالبی اقلیدسی و با روشی ترکیبی و تکاملی نظم بخشید. اسپینوزا همچون دکارت، اما بهصورتی ضمنی،...
[ 5 ] - گونه‌شناسی منشاء مرگ در اساطیر جهان
اسطوره‌ها که به نحوی حکایتِ ورود عناصر مینوی (خیر یا شرّ) به ساحت انسانی هستند، مضامین متفاوتی را به تصویر می‌کشند و سخنان بسیاری را می‌توان از آنها استنباط کرد. در این میان، اسطوره‌هایی وجود دارد که به منشاء اموری همچون منشاء جهان، منشاء انسان، منشاء داروها، منشاء گیاهان و منشاء حیوانات و... می‌پردازند، مرگ نیز بخشی از این سنخ را به خود اختصاص می‌دهد. اسطوره‌های منشاء مرگ دارای انواع گوناگون و ...
[ 6 ] - بنیاد فضیلت در اندیشۀ اسپینوزا
اسپینوزا فیلسوف عقلگرای سدۀ هفدهم، قائل است که فلسفه و علم باید در جهت کمال انسان به‌کار گرفته شوند. از این جهت، همّ خود را صرف تدوین نظامی فکری می‌کند که غایت آن را سعادت می‌داند، سعادتی که مبتنی بر زیست فضیلت‌مندانه است. با توجه به این نظرگاه، در این مقاله در پی فهم حقیقت فضیلت و مبانی متافیزیکی و انسان‌شناختی آن در اندیشۀ اسپینوزا هستیم. این تحقیق مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی است و رویکرد فل...
[ 7 ] - منشاء رنج و راه رهایی از دیدگاه بودا و ابوسعید ابوالخیر
رنج دریافتی درونی - عاطفی (در مقابل درونی - معرفتی / ارادی و جسمانی) است که همۀ ابنای بشر به‌نوعی با آن آشنا هستند و آن را در زیست درونی خود تجربه می‌کنند. ازاین‌جهت، رهایی از آن یکی از مهم‌ترین مسائلی است که هر انسانی به آن نظر دارد. ابوسعید ابوالخیر به‌عنوانِ عارف مسلمان و بودا در کسوت بنیانگذار یک سنت دینی - معرفتی، در باب علت رنج و راه رهایی از این وضعیت نامطلوب سخنانی گفتهاند. این نوشتار ...
نویسندگان همکار