مرضیه حقیقی
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
[ 1 ] - بررسی شگردهای ایجاد انسجام در اشعار قیصر امین پور با تکیه بر نظریۀ زبانشناسی هالیدی
یکی از نظریههای زبانشناسی که در عصر حاضر در تحلیل متون ادبی به کار گرفته میشود، نظریۀ زبانشناسی هالیدی است. هالیدی، ارتباط معنایی، لفظی، نحوی و منطقی یک متن را انسجام می نامد و عوامل ایجادکنندۀ آن را به دو بخش دستوری و واژگانی تقسیم میکند. انسجام دستوری عواملی چون ارجاع، جانشینی، حذف و ربط را دربرمیگیرد و انسجام واژگانی شامل تکرار و باهمآیی در زبان ادبی میشود. قیصر امینپور، از شاعر...
[ 2 ] - نقد کهن الگویی ریشه‌های دوگانه‌انگاری اسطوره‌ای در شاهنامه فردوسی
گومیزشن و وزارشن به دو دوره از مهم‌ترین ادوار آفرینش در اساطیر ایرانی اطلاق میشود که طی آن، نبرد میان دو بن متخاصم خیر و شر، به شدیدترین مرحله خود میرسد و در نهایت به پیروزی نهایی خیر بر شر می‌انجامد. اعتقاد به نبرد و درگیری میان دو اصل نیک و بد که اساس تفکّر اسطوره‌ای ایرانی را تشکیل می‌دهد، در شاهنامه فردوسی در قالب جنگ‌ها و کشمکش‌های درازآهنگ ایران و نیران (غیر ایرانی) نمود یافته است. در شا...
[ 3 ] - ژرف‌ساخت اسطوره‌ای پدرسالاری در ازدواج‌های ایرانیان با نیرانیان در شاهنامه
پیوند مردان ایرانی با زنان نیرانی یکی از رایجترین نوع ازدواجها در شاهنامه است که به‌ویژه در بخش پهلوانی بسامد بسیار بالایی دارد. در شاهنامه، پادشاهان و یلان برجسته ایرانی با زنانی غیرایرانی و عموماً تورانی ازدواج میکنند. از این ازدواجها با عنوان ازدواج برونهمسری، یا ازدواج برونقبیلهای یاد میشود. در نمادشناسی باستانیِ شاهنامه، ایران سرزمین مقدّس و اهورایی، و توران، سرزمین آلودگیها و نیروها...
[ 4 ] - عنصر شخصیّت و شخصیّت‌پردازی در منظومهی داستانی هفت‌پیکر نظامی
«هفت پیکر» نظامی از جمله منظومههایی است که به سبب تنوّع شیوههای شخصیّت‌پردازی به فضای داستانهای معاصر نزدیک است که تاکنون توجّه چندانی به قابلیّتهای داستانی آن نشده است. از اینرو در این پژوهش، سعی شده است تا روشی توصیفیتحلیلی، عنصر شخصیّت و شخصیتپردازی در این منظومه بررسی گردد تا به پرسشهای زیر پاسخ داده شود: 1-شخصیّتها در منظومهی هفت پیکر چگونه ترسیم شدهاند؟ 2ـ نظامی در هفت پیکر از کدام شیو...
[ 5 ] - بررسی مقایسه‌ای گفتگو در گلستان سعدی و قابوس نامه عنصرالمعالی با تکیه بر منطق گفتگویی میخاییل باختین
نظریۀ منطق مکالمه یا منطق گفتگویی در قرن بیستم در تقابل با نقد سبک‌شناختی و زبانشناسی ساختارگرای سوسوری مطرح شد. میخاییل باختین، از یک سو در اعتراض به رژیم تک‌آوای استالین و از سوی دیگر در مخالفت با نظریۀ فردی و غیراجتماعی بودن زبان -که پیش از او بر حوزۀ نقد ادبی حکمفرما بود- این نظریه را مطرح کرد و در آن به ساختار اجتماعی گفتار، نقش «غیر» یا «دیگری» در گفتگو و ماهیّت چندصدا و مکالمه‌گرای زبان ...
[ 6 ] - طنز کارناوالی و بازتاب آن در داستانهای بهرام صادقی
کارناوال (Carnival)یکی از زمینههای ایجاد کلام چندآوا در نظریۀ منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین است. کارناوال که برآمده از جشنهای تودهای مردم در سدههای میانه است، در کلام، با مؤلفههایی نظیر طنز، تمسخر و شوخی، نفی ارزشهای حاکم بر جامعه، آمیختگی مرگ و زندگی، توجه به جسم و لذتهای جسمانی، انتقادهای اجتماعی و به طور کلی، با هر آنچه به رویاروییِ گفتمان تودهای و غیررسمی با گفتمان رسمی و غالب راه م...
[ 7 ] - تحلیل روابط خویشاوندی در حماسه های ملّی ایران از دیدگاه انسان شناسی ساختارگرا
یکی از بنیادیترین مباحث انسانشناسی، مطالعۀ روابط خویشاوندی، شیوههای همسرگزینی و پیوند ازدواج است که از دیرباز مورد توجه نظریهپردازان این حوزه قرار گرفته است. متون کهن حماسی ما، به‌رغم بهرهمندی از منابع عظیمی از افسانهها و روایات برخاسته از زندگی مردم، بازتابندۀ مهم‌ترین مسائل اجتماعی، فرهنگی و انسانشناختیِ مردم ایران باستان‌اند. با توجه به جایگاه درخور این آثار برای تحلیل مسائل انسانشنا...
[ 8 ] - تجلّی کهن الگوی «مادر مثالی» در حماسه های ملی ایران بر اساس نظریۀ روان شناختی یونگ
مادرمثالی یکی از کهن‌الگوهای مهم نظریۀ روانشناختی یونگ است که به شکل شخصیت مادر واقعی، یا در قالب نمادهایی که بر جنبۀ مادرانه دلالت دارند، در آثار ادبی تجلی مییابد. حماسه اثری است برآمده از جامعۀ مردسالار که قدرتنماییهای مردانه در آن بیش از نقشورزی زنان به چشم میآید. اما آثار حماسی زیرساختی اسطوره‌ای دارند و بازتابندۀ بسیاری از اساطیر و نمادهایی هستند که به‌طور ناخودآگاه ظهور یافتهاند. ...
[ 9 ] - نقدِ اسطوره ای و روان شناختیِ جایگاه زن در بانوگشسب نامه
بانوگشسبنامه یکی از منظومههای حماسی ملی است که به تقلید از شاهنامة فردوسی در شرح زندگی و دلاوریهای بانوگشسب، دختر رستم، به نظم درآمده است. این منظومه، تنها اثر حماسی در ادب فارسی است که محور داستان آن یک قهرمان زن است. بیشتر پژوهشگرانی که این منظومه را بررسی کردهاند، بر چگونگی حضور بانوگشسب در متون حماسی و شرح پهلوانیهایش تأکید کرده و گاه جنگاوریهای او را به تأثیرات به‌جا‌مانده از دورة زن...
[ 10 ] - نقش توتم در نفی ازدواج با محارم در ایران باستان
ازدواج با محارم یکی از مباحثی است که در میان آداب و رسوم اجتماعی ایران باستان، و به‌ویژه آیین زردشتی، مورد بررسی بسیاری از پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است. بحث بر سر رواج این آیین در میان ایرانیان و عدم روایی آن، تحقیقات و بررسیهای چشمگیری را در پی داشته است. آنچه در این میان مغفول مانده و به نظر میرسد کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد، باورها و آداب و رسوم دینی و مناسک مذهبی ایرانیان باستان و...
[ 11 ] - گفتگو در شعر فروغ فرّخ زاد با تکیه بر منطق مکالمه ی میخاییل باختین
میخاییل باختین، صاحبِ نظریه ی منطق مکالمه بر ویژگی گفتگویی متون مختلف تأکید دارد و آن را حاصل تعامل متقابل گوینده و شنونده می داند. از دیدگاه او گفتگو در بستر اجتماعی شکل می گیرد و با گفتارهای گذشته و آینده در تعامل است. اگرچه از دیدگاه او از میان انواع ادبی تنها رمان واجد ویژگی های منطق گفتگویی و چند صدایی بوده و شعر به دلیل گزینش های محدود و خالی بودن از حضورِ « دیگری» در خور توجه از دیدگاه مذک...
[ 12 ] - بررسی مقایسه‌ای گفتگو در گلستان سعدی و قابوس نامه عنصرالمعالی با تکیه بر منطق گفتگویی میخاییل باختین
نظریۀ منطق مکالمه یا منطق گفتگویی در قرن بیستم در تقابل با نقد سبک‌شناختی و زبانشناسی ساختارگرای سوسوری مطرح شد. میخاییل باختین، از یک سو در اعتراض به رژیم تک‌آوای استالین و از سوی دیگر در مخالفت با نظریۀ فردی و غیراجتماعی بودن زبان -که پیش از او بر حوزۀ نقد ادبی حکمفرما بود- این نظریه را مطرح کرد و در آن به ساختار اجتماعی گفتار، نقش «غیر» یا «دیگری» در گفتگو و ماهیّت چندصدا و مکالمه‌گرای زبان ...
[ 13 ] - رمزگشایی فرآیند فردیّت در الهی‌نامه‌ی عطّار با تکیه بر کهن‌الگوهای یونگ
هدف روانشناسییونگ، بررسی فردیّت یا خویشتنیابی در روان انسان است. فردیّت، سفری روانی است که با یک جدال درونی در فرد آغاز میشود و به کشف و بازشناسی جنبههای ناشناختهی روان آدمی و رسیدن به خودآگاهی رهنمون میگردد. فرد، در این سفر، جنبههای مثبت و منفی روان ناخودآگاهِ خویش را کشف کرده و درنهایت به خودآگاهی میرسد. این خودآگاهی، بنا بر ماهیّت کهنالگوییاش، در آثار هنری با نمادهایی که بر مضمون تکامل...
نویسندگان همکار