سید محمد موسوی بجنوردی
استاد دانشگاه و مدیر گروههای حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی(تربیت معلم).
[ 1 ] - مسئولیت مدنی و کیفری پزشک با تکیه بر آرای امام خمینی(س)
مبحث مربوط به مسئولیت پزشک از دیر باز مطرح بوده و نظریات مختلفی از سوی فقها وحقوق‌دانان در این خصوص مطرح گردیده است. هدف پژوهش حاضر این است که با محور قرار دادن نظریات فقهی امام خمینی، نظریات موافق و مخالف را مطرح کرده و با بررسی نظریات فقها و مواد قانونی مربوط به مسئولیت پزشک، بتواند انتخابی منطقی، سازگار با نیازهای جامعه و پاسدار حقوق و منافع بیماران و پزشکان به‌عمل آورد و معضلات و مشکلا...
[ 2 ] - قاعدة حرمت اعانه بر اثم و عدوان با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)
/یکی ازقواعد فقهی قاعدة «حرمت اعانه بر اثم و عدوان» است. در این مقاله نگارنده ابتدامدارک و مستندات این قاعده را از قرآن و روایات ارائه می‌کند و حکم عقل و اجماع رابیان می‌دارد و در ضمن استناد به آیه معانی لغوی و اصطلاحی لغات این قاعده راتشریح نموده، سپس حکم این قاعده را در فقه و حقوق و تاریخچة آن را در حقوق جزایایران و دیگر کشورها ذکر می‌کند همچنین شرایط تحقق آن را ...
[ 3 ] - ولایت مادر در فقه و حقوق با نگرشی به اندیشة امام خمینی(س)
ولایت در لغت به معنی سلطه و اقتدار است و در اصطلاح حقوق خانواده عبارت است از سلطه و اقتداری که قانونگذار به پدر و جدّ پدری جهت ادارة امور مالی و جانی طفل واگذار کرده است. پژوهش حاضر با روشی توصیفی ـ تحلیلی در پی پاسخگویی به این سؤال است که آیا جعل ولایت قهری برای مادر امکان دارد یا خیر؟ ولایت قهری از جمله احکام امضایی و عقلایی شارع مقدس است. به عبارتی، شارع مقدس چون، در آ...
[ 4 ] - بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات حضرت امام خمینی(س)
از آنجا که مباحث گوناگونی در مورد بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق مطرح می‌باشد، نویسنده تلاش کرده است تا مقایسه‌ای بین فقه و اخلاق انجام داده و مبادی تصوری و تصدیقی هر یک از آن دو را برشمارد و از این طریق چگونگی رابطة بین دو علم فقه و اخلاق رابه نحو اجمال بررسی کند. مباحث مربوط به فلسفة حقوق از جمله جایگاه اخلاق در حقوق یا رابطة اخلاق و حقوق همواره در فلسفة حقوق مورد بحث بوده است. د...
[ 5 ] - ارث زن از شوهر با رویکردی بر نظر حضرت امام خمینی(س)
نگارنده در این مقاله به طور کلی وراثت را بر دو نوع تقسیم کرده است: (1)وراثت به فرض و (2) وراثت به قرابت. ارث بردن زوجین از یکدیگر بنابر نوع اول از وراثت تعیین می‌گردد. در این مقاله، ابتدا، دربارة میراث زوجات متعدد از زوج و میراث زوجه‌ای که تنها وارث زوج است به سه قول استناد می‌شود. در ادامه، متعلقات ارث زوجه که در سه موضوع می‌گنجد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد: این سه موضوع عبارتند از...
[ 6 ] - بررسی فقهی ـ حقوقی حقوق ملت در فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران طی 24 اصل بر حقوق ملت تأکید ورزیده است. در تقسیم‌بندی این حقوق، شیوه‌های مختلفی به کار می‌رود که با توجه به ترتیب اصول و زیربنای عقیدتی و فکری هر اصل می‌توان آنها را در سه محور مساوات، امنیت و آزادی مورد مطالعه و تحقیق قرار داد. نگارندگان در این مقاله، ابتدا، مفهوم این سه محور را ارائه نموده و سپس آنها را از نظر فقهی و حقوقی در قانون اساسی ج...
[ 7 ] - بررسی فقهی و حقوقی سقط جنین با رویکردی بر نظریات حضرت امام خمینی(س)
صور مختلف سقط جنین و کیفر آن در حقوق جزای ایران و تبیین مبانی فقهی کیفر مربوطه، موضوع مقاله‌ای است که پیش‌رو دارید. اصولاً سقط جنین در همة مراحل رشد و تکامل، از بدو انعقاد نطفه تا ولادت از محرمات قطعی شرع مقدس اسلام است و این مسأله در ادلة چهارگانه: قرآن، روایات، عقل و اجماع به وضوح مشخص شده است و مورد فتوای حضرت امام(س) می‌باشد. امروزه، سقط جنین یکی از...
[ 8 ] - قاعدة فراغ و تجاوز از منظر امام خمینی(س)
آیا قاعدة فراغ و قاعدة تجاوز جزو اصول عملیه محسوب می‌شوند یا جزو امارات و طرق هستند؟ پس از بررسی ادله به نظر می‌رسد جزو امارات محسوب می‌شوند. به علاوه، قاعدة فراغ و قاعدة تجاوز از نظر مفهوم و مصداق تفاوت دارند. امام راحل(س) معتقدند که غیر معقول است این دو قاعده از هم جدا باشند. آیا در قاعده فراغ و قاعدة تجاوز دخول در جزء بعدی موضوعیت دارد؟ امام راحل(س) خروج از یک جزء و...
[ 9 ] - نقش زکات در نظام حکومت انقلاب اسلامی
وجوب زکات آزمایشیبرای ثروتمندان و کمکی به نیازمندان است. اگر مسلمانان زکات مال خود را بپردازند، فقیر ونیازمندی در جامعه یافت نخواهد شد. نگارنده در این مقاله با بررسی روایاتی که درخصوصزکات وارد شده است، به بررسی دلیل اثبات عدم انحصار متعلقات زکات و اختیارات ولیامر در قبض و بسط موارد زکوی پرداخته و نتیجه می‌گیرد که منابع زکات، حتی نصاب ومقدار آن، جهت تحصیل هدفها...
[ 10 ] - بررسی طلوع فجر در شبهای مهتابی با رویکردی به آرای حضرت امام خمینی(س)
یکی از مسائلی که به خصوص در احکام نماز و روزه مطرح می‌شود این است که هنگام نماز صبح و امساک برای روزه چه زمانی است. این مسأله وقتی که با ایام خاص، مثلاً شبهای مهتابی، مقارن شود از حساسیت بیشتری برخوردار می‌گردد. نویسنده در این مقاله با بررسی آیه و روایاتی که در این خصوص وارد شده است، به بررسی آغاز و پایان وقت نماز صبح می‌پردازد و در انتها با بیان آرای حضرت امام در این مورد و ارائه روایات مط...
[ 11 ] - خیر و شر
نویسنده در این مقاله به بررسی مسألة فلسفی ـ کلامی «خیر و شر» پرداخته است. به طور کلی می‌توان مقاله را به دو بخش تقسیم کرد. در بخش اول، اشاراتی به ضرورت بحث در باب خیر و شر شده است و سپس راه‌حلهایی را که حکمای اسلامی برای حل این مشکل ارائه کرده‌اند مطرح می‌نماید و در این راستا از نظریات حکمایی چون ابن سینا، بهمنیار، غزالی، ملاصدرا، حاج ملاهادی سبزواری، زنوزی و دیگران بهره می‌جوید. ...
[ 12 ] - أنفال و فیء اراضی موات
نگارنده در ابتدا کلمة موات را از دید لغویین و فقهای عظام بررسی کرده و اراضی موات را تعریف نموده است. انواع زمینهای موات به چهار دسته تقسیم می‌شود که به ترتیب شامل: زمینهای موات بالاصاله، زمینهای موات عارضی، زمینهای موات بالعرض و زمینهای مفتوحة العنوه می‌شود و سپس به توضیح هر یک پرداخته است. در ادامه آورده است که قطعات روی زمی...
[ 13 ] - بررسی مفهوم و معیار کودکی در تفکر اسلامی و قوانین ایران برای بهره‌مندی از حقوق مربوطه
در این مقاله ابتدا اشاره شده است که کودک از نظر مفهومی به چه کسی می‌گویند و مراحل کودکی چیست؟ در ادامه کودکی از دیدگاه قرآن، علما و فقها، قانون مدنی ایران، فقه اسلامی، کنوانسیون حقوق کودک مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان به مسئولیت والدین در قبال کودکان که به دوران قبل از ازدواج، قبل از تولد و بعد از تولد فرزند تقسیم می‌شود، پرداخته شده است.
[ 14 ] - بررسی فقهی و حقوقی إقاله
نگارنده ابتدا عقود معیّن و نامعیّن را تعریف کرده و به مادة 10 قانون مدنی که معرف این قسم از عقود می‌باشد، استناد نموده است. سپس در این باره که آیا اقاله فسخ است یا یک معاملة جدید و یا اینکه ماهیت حقوقی اقاله عقد محسوب می‌شود و یا ایقاع بحث و بررسی کرده است. دراین باره به موجب مادة 283 قانون مدنی، اقاله را عقد شمرده و آن را معامله ندانسته است. برخلاف فقه اسلامی، اقاله را وسیلة انحلال عقد شناخ...
[ 15 ] - مشروعیت خسارت تأخیر تأدیه
خسارت تأخیر تأدیه در کتب حقوقی تحت عنوان عام و کلی را خسارت حاصله از عدم اجرای تعهدات مطرح کرده‌اند و بر همین اساس در باب تعهدات مطرح شده است. نگارنده در این مقاله دربارة چگونگی مطالبة خسارت تأخیر تأدیه توسط بانکها و تاریخچة عملیات بانکی در زمینة پیدایش خسارت تأخیر تأدیه در بانک و میزان و چگونگی مطالبة خسارت تأخیر تأدیة بانکها قبل از انقلاب اسلامی و وضعیت قراردادها و مطالبات بانکها از ...
[ 16 ] - معاونت در جرم
معاونت در جرم در فقه و حقوق اسلامی مساوق معصیت و گناه است. نگارنده در این مقاله به عناصر سه گانة تحقق جرم، عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر روانی پرداخته است و سپس شرایط تحقق معاونت در جرم را به طور مفصل بیان نموده است. همچنین در این مقاله دربارة مجازات معاونت در جرم طبق مادة 8 قانون مجازات عمومی و مادة 1 قانون مجازات اسلامی توضیح داده شده است. در پایان به آیات و روایات وارده، ح...
[ 17 ] - غناء
مقالة حاضر، تلاشی است جهت بررسی مسألة غناء در فقه اسلام و اینکه آیا بر هر صوت موزون و زیبا، غناء اطلاق می‌شود یا خیر؟ نگارنده، برای بررسی تفصیلی، در ابتدا به معنای لغوی و اصطلاحی غناء می‌پردازد و در ادامه غنای محلَّل و غنای محرَّم و ویژگیهای غنای محرَّم را برمیشمرد و ضمن بررسی روایات متعارض در این زمینه، به بیان نظر محقق سبزواری در خصوص جمع روایات در این باب می‌پردازد. نویس...
نویسندگان همکار