محسن خلیلی
[ 1 ] - نظام حقوق اساسی مقایسهای و دانش مطالعات منطقه‌ای
دانش مطالعات منطقه‌ای (که منطقه‌ها را به عنوان حلقه وصل دولت/ ملت‌ها به سطوح کلان نظام بین‌المللی به شمار می‌آورد) به بررسی ستیزش، جنگ، بحران، همکاری و همگرایی در میان کشورهای واقع در یک منطقه می‌پردازد. بررسی ویژگی‌های کشورهای موجود در یک منطقه، نیازمند الگو می‌باشد. نگارنده «طرحواره بررسی مقایسه ای نظام حقوق اساسی منطقه‌ای» را مناسب برای شناخت کشورهای یک منطقه تلقی و پیشنهاد میکند. حقوق اساس...
[ 2 ] - ژنوم های ژئوپلیتیک مؤثّر در سیاست خارجی ایران و جمهوری آذربایجان
کشورها بازیگرانی مستقل درعرصهی سیاست خارجی هستند که توان بازیگری آنها ریشه در بافتهای ژئوپلیتیک همچون ژئواکونومی، هیدروپلیتیک، ژئوکالچر و ژئواستراتژی دارد. اما در سطحی ریزتر هر کدام از این بافتها مشتمل بر چندین ژنوم هستند. ژنوم ژئوپلیتیک، نقشه‌ی جغرافیایی ژنتیک سیاست در یک کشور است که تأثیر بسزایی در شکل‌بخشیدن به رفتارهای نظام سیاسی در نظام بین‌الملل دارد. جمهوری آذربایجان برای ایران دارای ...
[ 3 ] - سنجش رابطة سرمایة اجتماعی با تساهل مذهبی (نمونه‌پژوهی: دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد)
در جوامعی که چندگونگی مذهبی وجود دارد، زندگی مسالمت‌آمیز، جز در سایة تساهل مذهبی و بهرسمیتشناختن تمامی مذاهب، امکانپذیر نیست. نبود تساهل مذهبی، پیامدهایی چون خشونت مذهبی را در پی دارد. همچنین تساهل مذهبی، تأثیر بسزایی نیز بر نگرش سیاسی افراد برجای می‌گذارد. پرسشهای پژوهش حاضر عبارتاند از: 1. تساهل مذهبی شیعیان نسبت به مذاهب رسمی کشور، در چه سطحی است؟ 2. چه عواملی بر تساهل مذهبی تأثیرگذارند...
[ 4 ] - قانون‌اساسی جدید عراق و پیدایش دوبارﮤ کشمکش سیاسی
نظام مستبداﻧﺔ عراقِ دورانِ صدام‌حسین، اقسامِ ناهمسانی‌های جاﻣﻌﺔ عراق را در چرخ‌گوشتِ ایدئولوژیکِ حزب بعث مضمحل کرد؛ ولی پیشینه‌ای بر جا گذاشت که به‌محضِ پایان کار وی، خشونت‌های قومی، فرقه‌ای و مذهبی سر برآوردند، گسل‌های جامعه‌شناختی- هویتی عراقی‌ها بر همدیگر غلطیدند و قساوت‌های گوناگون را سبب شدند. نگارنده بر این باور است که یکی از مؤلفه‌های سبب‌سازِ بروز بی‌ثباتی کنونی، شیوﮤ تدوین و تصویب قانون اس...
[ 5 ] - بازخوانیِ نیّت‌مندِ اسناد در پژوهش‌های تاریخی پیشنهاد مدلی دومتغیّره برای بازتفسیرِ رخدادهای تاریخ معاصر ایران
سند به‌مثابه مادّه‌ی خام در گزارشِ رویدادهای تاریخی حضور دارد. گاهی فقط برای معطوف‌کردن متن به چشم‌نوازشدنِ استنادهای پی‌درپی از اسناد بهره می‌گیریم و گاهی که خود را به نگره‌ای پیشینی مجهّز ساخته‌ایم، از اسناد بهره می‌بریم. اگر سند را مادّه‌ی خامِ چندمنظوره بدانیم، کارویژه‌ی آن عبارت خواهد بود از: عاملِ میانجیِ جهشِ کیفی از کتابتِ وصف‌گونه به تبیینِ رویدادهای تاریخی. بایسته است در بررسی رویدادها، با تکیه...
[ 6 ] - مسئلۀ زن در نگرش خبرگان قانون اساسی
انقلاب‌ها از حیث پیامدهای جنسیتی دو نوع‌اند: مساوات‌گرا، که رهایی زنان یکی از اهداف آنها بهشمارمیرود؛ و مردسالارانه، که زن را در قالب خانواده محصور می‌سازند. شایسته است پیش از بررسی مفهوم مشارکت سیاسی زنان در جامعۀ انقلابی ایران، درک کنیم که خبرگان تدوین‌کنندۀ قانون اساسی چه نوع نگرشی نسبت به مسئلۀ زن داشتهاند. گمان نخستین آن است که خبرگان دارای نگرشی پنج‌وجهی (مذهبی، بدیهی، عقلانی، انق...
[ 7 ] - برابرسنجیِ مفهومی آموزه‌های سه‌گانه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران امُّ‌القرا، تمدّن‌ایرانی و ائتلاف/اتّحاد
چکیده هدف از نگارش مقاله، بررسی آموزه‌های ام‌القرا، تمدن ایرانی و ائتلاف است؛ از این دیدگاه که کدام‌یک از دکترین‌ها با سیاست‌خارجی ایران قرابت نظری بیشتری دارد. پرسش اصلی این است‌که چرا از میان آموزه‌های سه‌گانه امّ‌القرا، تمدن ایرانی و ائتلاف، رهنامه امُّ‌القرا، قابلیت مناسب‌تری برای توجیه و شکل‌دهیِ رفتار سیاست‌خارجی ایران در دورانِ پساامام‌خمینی دارد؟ فرضیه مقاله این بود که با توجه به ویژگی‌های ...
[ 8 ] - برابرسنجیِ نگاهِ ایرانی به یورشِ آمریکا به افغانستان
پس از یازده سپتامبر، دکترین تغییر رژیم برای حذف حکومت‌های چالش‌ساز هژمونی، در کانون راهبرد نوین امنیّت ملّی آمریکا قرار گرفت. نومحافظه‌کاران در سیاست خارجی، بر راهبرد تغییر رژیم‌های چالش‌گر، تمرکز کردند. گام نخست، افغانستان را دربرگرفت. این پژوهش، با درنظرگرفتن اهمیت راهبردی یورش نظامی به همسایه‌ی ایران، در جست‌وجوی پاسخ این پرسش برمی آید که دانشگاهیان ایران ، چه دیدگاهی در این زمینه داشتهاند. ...
[ 9 ] - مدلسازیِ ژنومهای ژئوپلیتیکِ تأثیرگذار بر سیاست خارجی ایران و عراق
ژنوم ژئوپلیتیک، نقشه عوامل ثابت و متغیّر جغرافیایی تأثیرگذار بر سیاست و برخاسته از جغرافیای یک کشور است که سیاست خارجی را تحت تأثیر قرارمی‌دهد. شناخت دیدگاه‌های ژئوپلیتیک نشأت‌گرفته از ژنومهای ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیک موجود در کشورهای هدف میتواند نقشی مؤثر در اتخاذ سیاست خارجی هم‌راستا با وزن ژئوپلیتیک ایفاکند. با توجه به اشتراک در پیشینه تاریخی، فرهنگی و نژادی عراق با ...
[ 10 ] - نگاهی به مدل دولت/ ملّت‌سازی در مالزی
هویّت‌یابی وستفالیایی در روابط بین‌الملل، بستر تاریخی شکل‌گیری فرایند دولت/ ملّت‌سازی بوده‌است. تقسیم‌بندی سیاسی جهان بر اساس «دولت/ ملّت»، نشان‌دهنده پیدایش و کمال فرایند عرفی‌سازی عرصه سیاست است. سرنوشتِ فرایند عرفی‌سازی عرصهی سیاست در کشورهای جهان اسلام، از اهمیّت برخوردار است، بنابراین می‌بایست میزان اسلامیّت (نقش اسلام و دین و مذهب) را در روند دولت/ ملّت‌سازی نزد دولت‌های مسلمان روشن‌کرد. نگارند...
[ 11 ] - کشاکشِ دولت الکترونیک با دموکراسی الکترونیک
فضای مجازی نشان‌دهنده‌ی دورانِ جدیدی است‌که با زمانه‌ی پیشین ناهمانندی دارد. برخی از مفاهیمِ نوپیدا در عرصهی سیاست، همانندِ جهانی‌شدن، دهکده‌ی جهانی، دولت الکترونیک، فضای مجازی، دموکراسی سایبر، جامعه‌ی مدنی مجازی، سبب شده‌اند عملکرد دولت‌ها دچار تغییر شود. هدف نوشتار این است که با بهره‌گیری از کار ویژه‌های اصیلِ دولت نشان دهد که در روزگارِ برتری ابزارها و مفاهیمِ فضای مجازی بر پیوند فرمان‌بران و فر...
[ 12 ] - ساخت دوگانۀ دولت‌سازی نوین افغانستان
دولت‌سازی نوین افغانستان، پس از یورش آمریکا، پنجمین فرایند دولت‌سازی در تاریخ سیاسی افغانستان است. هدفِ نوشتار حاضر، بررسی ویژگی‌های پروسۀ جدید دولت‌سازی افغانستان است که تحت تأثیر نیروی خارجی و در پرتو رخدادهای نوین نظام بین‌الملل، شکل گرفت. در پاسخ به پرسشِ بنیادین نوشتار (چیستی ویژگی‌های دولت‌سازی نوین افغانستان)، این فرضیه طرح شد که ناتمام ماندن مداوم فرایندهای ملت-دولت‌سازی در تاریخ معاصر...
[ 13 ] - بازتابِ سمت‌گیری سیاست خارجی درگفتارها و نوشتارهای آیت‌الله‌خامنه‌ای 1388-1368
سمت‌گیریِ سیاست خارجی، عبارت از ایستارها و تعهدات کلی یک دولت در برابر محیط خارجی و استراتژی اصلی آن برای تحقق هدف‌های خارجی و داخلی و مقابله با تهدیدات مستمر است. مسئله نوشتار حاضر این است که مشخص کند که یک رهبر انقلابی به کدام یک از سمت‌گیری‌های موجود در سیاست خارجی، گرایش دارد. بنابراین، پرسش اصلی مقاله، جست‌وجویِ چیستی بسامدِ جهت‌گیری‌های سیاست خارجی در آثار رهبر کنونی کشور ایران است. فرض...
[ 14 ] - پیوندِ کد و ژنوم ژئوپلیتیک در سیاست خارجی (مطالعۀ موردی: افغانستان و ایران)
ژنوم ژئوپلیتیک نقشۀ جغرافیایی ژنتیک، سیاست برخاسته از جغرافیای هر کشور است که سیاست خارجی آن کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. شناخت ژنومهای ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیک موجود در کشورهای همسایه ممکن است در سیاست خارجی هم‌راستا با توان و وزن ژئوپلیتیک ایران نقش مؤثری ایفا کند. نگارندگان با تحلیل کدها و ژنومهای ژئوپلیتیک موجود در جغرافیای سیاسی ایران و افغانستان کوشش کرده‌اند تا در...
[ 15 ] - برابرسنجیِ مفهومی آموزه‌های سه‌گانه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران امُّ‌القرا، تمدّن‌ایرانی و ائتلاف/اتّحاد
چکیده هدف از نگارش مقاله، بررسی آموزه‌های ام‌القرا، تمدن ایرانی و ائتلاف است؛ از این دیدگاه که کدام‌یک از دکترین‌ها با سیاست‌خارجی ایران قرابت نظری بیشتری دارد. پرسش اصلی این است‌که چرا از میان آموزه‌های سه‌گانه امّ‌القرا، تمدن ایرانی و ائتلاف، رهنامه امُّ‌القرا، قابلیت مناسب‌تری برای توجیه و شکل‌دهیِ رفتار سیاست‌خارجی ایران در دورانِ پساامام‌خمینی دارد؟ فرضیه مقاله این بود که با توجه به ویژگی‌های ...
[ 16 ] - برابرسنجیِ نگاهِ ایرانی به یورشِ آمریکا به افغانستان
پس از یازده سپتامبر، دکترین تغییر رژیم برای حذف حکومت‌های چالش‌ساز هژمونی، در کانون راهبرد نوین امنیّت ملّی آمریکا قرار گرفت. نومحافظه‌کاران در سیاست خارجی، بر راهبرد تغییر رژیم‌های چالش‌گر، تمرکز کردند. گام نخست، افغانستان را دربرگرفت. این پژوهش، با درنظرگرفتن اهمیت راهبردی یورش نظامی به همسایه‌ی ایران، در جست‌وجوی پاسخ این پرسش برمی آید که دانشگاهیان ایران ، چه دیدگاهی در این زمینه داشتهاند. ...
[ 17 ] - واکنشِ جنبش دانشجوییِ دهه‌ی 1340 به سبک‌های هویتیِ نیروهای سیاسی
آزادی نسبی اوایل دهه 40 فرصتی را برای بازسازی و فعالیت دوباره جنبش دانشجویی در ایران فراهم کرد. در این زمان جنبش دانشجویی به دلیل سرکوب سیاسی دهه 30، ناامیدی از روش‌های رفورمی و حاکم شدن مبارزات چریکی در برخی از کشورهای جهان سوم به‌سوی رادیکال شدن در حال حرکت بود. در این میان برخی از احزاب و گروه‌های سیاسی و اجتماعی مانند جبهه ملی، حزب توده، روحانیون سنتی و نهضت آزادی سعی کردند هویت‌های مشروع، ...
[ 18 ] - The Roots of Students' Incompatibility with the Identity Constructed by the Pahlavi Government in the 1340s and 1350s
In the 1340s and 1350s, Mohammad Reza Pahlavi undertook developmentalist reforms in various areas of governance and tried to define an identity as a legitimate identity in each of these areas and persuade individuals (including students) to accept it. But this legitimate identity (the identity created by the Pahlavi government apparatus) was not welcomed by the students, the instrumental/intell...
نویسندگان همکار