محمدرضا جوادی یگانه
دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران
[ 1 ] - تحلیل گفتمان سیاسی رمان «تنگسیر» صادق چوبک
پژوهش حاضر با استفاده از نظریات متفکرانی هم‌چون وسنو، کالینز، باختین، معدل و با کمک روش سه‌سطحی فرکلاف، به تحلیل گفتمان سیاسی تنگسیر صادق چوبک پرداخته است. پرسش تحقیق حاضر، آن است که چگونه می‌توان این اثر را در نظم گفتمان سیاسی، به‌مثابه گفتمان، تلقی نمود و محتوای این گفتمان، چه‌گونه، شکل‌گرفته است؟ در این راستا، پس از تحلیل سطوح توصیفی و تفسیری گفتمان سیاسی آن، با تاکید بر فرضیه‌های پنج‌گانه، ...
[ 2 ] - تلفن همراه و کارکردهای آن برای کاربران ایرانی با تأکید بر تفاوتهای جنسیتی
تلفن همراه علاوه بر تامین نیاز ارتباطی میان فردی در حال حاضر به عنوان وسیله سرگرمی و وسیله ارتباط جمعی نیز به کار می‌رود و استفاده از آن معانی متعددی را برای کاربرانش دارد. مقاله حاضر می‌کوشد تا صرف‌نظر از کاربرد ارتباطی تلفن همراه، کارکردهای این وسیله را در میان کاربران مورد مطالعه قرار دهد. بدین منظور پیمایش آنلاینی از دارندگان این وسیله صورت گرفته است و پاسخگویان درباره کارکردهای مختلف این...
[ 3 ] - بررسی مسائل زنان ایرانی از پیش از اسلام تا انقلاب اسلامی از نگاه سفرنامه‌نویسان خارجی
تحقیق حاضر به مطالعة مسائل زنان ایرانی از پیش از اسلام تا انقلاب اسلامی از نگاه سفرنامه‌نویسان پرداخته و مشکلاتشان را در کنار رفتارهای منفی‌شان بررسی و موقعیت سفرنامه‌نویسان را در انعکاس وضعیت زن ایرانی مطالعه میکند. این پژوهش بر مبنای تحلیل تماتیک تنظیم شده و با دسته‌بندی وضعیت زنان در سه مقوله، گزاره‌هایی مبنی بر «خلقیات منفی زنان» و «ظلم به زنان» را استخراج کرده است. طبق نتایج، با وجود ب...
[ 4 ] - نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصری
در مقالۀ پیش رو، برای بررسی نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصری، با بهره‌گیری از رویکرد انتخاب عقلانی به مثابۀ یکی از نظریههای عمومی جامعه‌شناسی تاریخی، به توصیف استدلال‌های ارائه شده از سوی زنان حرم‌سرا، در مخالفت با سه بازة اصلاحی 1264-1267 (اصلاحات میرزا تقی‌خان امیرکبیر)؛ 1275- 1278 (اصلاحات شخص ناصرالدین‌شاه)؛ 1287-1290 (اصلاحات میرزا حسین‌خان سپهسالار) پرداخته‌ایم. این مقاله، با نقد ن...
[ 5 ] - بررسی انطباق نظری و رفتاری در هنجارهای اخلاق علمی دانشجویان
هدف از بررسی موضوع مقاله حاضر که از نظریۀ رشد اخلاقی، نظریۀ مرتن، نظریۀ پارسونز، نظریۀ گافمن، نظریۀ تعارض درون‌نقشی دارندورف و نظریۀ معیارهای اخلاق علمی رزنیک بهره گرفته است، دستیابی به ترجیحات نظری و رفتاری مربوط به هنجارهای اخلاق علمی دانشجویان دکتری و میزان انطباق و عدم انطباق آنها است. در این پژوهش با روش پیمایش به‌وسیلۀ پرسشنامه اعتباریافته با پایایی 81 و 80 درصد، 196 دانشجوی دکتری به‌صور...
[ 6 ] - هویت فرهنگی و اجتماعی در بین جوانان شهر شیراز با توجه به عامل رسانه
هویت اجتماعی و هویت فرهنگی از جمله ابعاد مهم هویتی هستند که به دلیل ماهیت و محتوایی که دارند، شاید بتوان آنها را از ابعاد مهم هویت قلمداد کرد. این مقاله درصدد است پاسخی قانع کننده و علمی به این پرسش بدهد که میزان تعلق به هویت فرهنگی و اجتماعی در بین جوانان چقدر است و چه عواملی بر روی آن تأثیر میگذارد. در این راستا، و برای دستیابی به الگویی علی، نظریههای مختلف هویتی (در سه حوزه روانشناسی، جامعهش...
[ 7 ] - نگاهی به خودشرق‌شناسی در ایران مدرن بررسی کتاب خلقیات ما ایرانیان اثر سیدمحمدعلی جمالزاده
سیدمحمدعلی جمالزاده یکی از سه بنیان‌‌گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی به شمار می‌رود. با این حال، وی بخشی از شهرت خود را مدیون کتابی است به نام خلقیات ما ایرانیان که در سال 1345 به چاپ رسیده است.[i] در این کتاب، جمالزاده به مثابۀ طبیب در پی شناخت درد جامعۀ ایران است؛ دردی که مانع ترقی و علت‌‌العلل عقب‌‌ماندگی ما بوده است. درد یا همان عامل بیماری فسادی است در خلقیات ما ایرانیان؛ بدین معن...
[ 8 ] - علل کمبود تبادل خاطرات جنگ ایران و عراق در محافل غیر رسمی شهر تهران
جنگ از مهم‌ترین وقفه‌های تاریخی هویت‌‌ساز در حیات هر ملت است که جوامع، پس از پایان‌‌یافتنش، درصدد حفظ یاد و خاطرات آن برمی‌آیند. تنوع و تکثر راویان جنگ و دیدگاه‌های متفاوت آنها روایات متعددی را رقم می‌زند که فقط در صورت کنار هم قراردادن آنها می‌توان به تصویری واقعی از جنگِ رخ‌‌داده نزدیک شد؛ با این حال روایت رسمی دولتی، با استفاده از امکاناتی که دراختیار دارد، در پی ارائة تصویری یک‌دست ...
[ 9 ] - مرام و مسلک لوطیان در دورة قاجار
مقالة حاضر به بررسی اخلاق اجتماعی و آداب و رسوم لوطیان در دورة قاجار می‌پردازد. لوطی‌گری بخشی از زنجیره‌ای است که، در نظر، با فتوت آغاز می‌شود و در اصناف بازار و عیاری نمود می‌یابد. هر‌چند این نمود خارجی نیز در دورههایی تحول و توسعه می‌یابد اما، در سراشیبی زوال، تبدیل به لوطیان می‌شود و در سدة حاضر با ارجاع به متون مارکسیستی به لمپنها تغییر شکل میدهد. برداشتهای متفاوت و گاه معارض از اصطلاح...
[ 10 ] - رسانه‌های جمعی جهانی و هویت دینی در جوانان شهر شیراز
مسئله‌ی این مقاله، ناظر بر تأثیر استفاده از رسانه‌های جمعی بر احساس تعلق خاطر جوانان به هویت دینی است. گستردگی و عمق تأثیر نرم‌افزاری رسانه‌ها، باعث شکل‌گیری و رواج تعابیری نظیر دهکده‌ی جهانی و جهانی شدن فرهنگ، در ادبیات اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای جوامع مختلف گردیده است. تعلق خاطر به عناصر هویتی از جمله حوزه‌های تأثیر‌پذیر عرصه‌ی فعالیت رسانه‌های جمعی است. مقاله‌ی حاضر که نتیجه‌ی پژوهشی تجربی د...
[ 11 ] - تأثیر حزب توده بر ادبیات داستانی ایران (1332-1357)
با بررسی ادبیات داستانی ایران، از دهة سوم سدة حاضر تا انقلاب اسلامی، متوجه نقاط اشتراکی، آشکار یا در لفافة معنا، میان آثار نویسندگان گوناگون می‌شویم. در آثار این نویسندگان، از چپ‌های تندرو با ریشه‌های روستایی و شهرستانی تا لیبرال‌های اشراف‌زادة تهران و دیگر شهرهای بزرگ، و از ملی‌گراهای دو آتشة ضد عرب تا هویت‌گراهای دینی، نوعی دلسوزی و در عین حال تقدس قایل شدن برای توده‌ها و در کنار آن تحقیر و ...
[ 12 ] - غیبت مشروعیت سیستم در سینمای ایران و مقایسه آن با سینمای امریکا
سینما کارکردی دوگانه دارد، هم بازتاب جامعه و تطورات آن است و هم میتواند دنیای تازه‌ای بیافریند که جامعه با واسطه آن بتواند خود را به‌گونه‌ای دیگر ببیند و از این طریق، سینما میتواند تغییرات اجتماعی ایجاد کند. یکی از جلوه‌های این نمایش دوگانه رابطه سینما با حکومت و مشروعیت آن است. این بحث در این مقاله با توجه به نظرات وبر و هابرماس درباره مشروعیت نظام‌های عقلانی و مشروعیت بخشی به آن عرضه شده ا...
[ 13 ] - استدلال‌های مخالفان اصلاحات امیرکبیر از منظر انتخاب عقلانی
در مقالۀ پیش رو، برای بررسی استدلال‌های مخالفان اصلاحات در بازة زمانی 1267-1264 ق یعنی اصلاحات میرزا تقی‌خان امیرکبیر، با بهره‌گیری از رویکردِ انتخاب عقلانی به‌مثابۀ یکی از نظریههای عمومی جامعه‌شناسی تاریخی، به روایت علّی استدلال‌های مخالفان در قالبِ چهار گروهِ روحانیان، درباریان، دیوانیان و زنان حرم‌سرا پرداخته‌ایم. نظریۀ انتخاب عقلانی، که در آن فرد (در این‌جا مخالفان اصلاحات) عامل علّی و عقلانیتِ...
[ 14 ] - رسانه دینی، مخاطب دیندار و رضایت نسبی؛ بررسی رابطه دینداری مخاطبین و برآورده شدن انتظارات دینی رسانه ای آنان
این مقاله بر اساس کارکردهای رسانه و نیز نقش مخاطب و رضایت وی از عملکرد رسانه، به بررسی رابطه میان دینداری مخاطبان و برآورده شدن میزان رضایت دینی آنان از رادیو و تلویزیون در ایران می پردازد. روش تحقیق، پیمایشی بوده و با 384 نمونه در سطح تهران انجام شده است. نتایج تحقیق نشان دهنده میزان زیاد دینداری مخاطبان و رضایت نسبی آنان از برنامه های دینی رسانه بوده، و فرضیه تحقیق که وجود رابطه میان میزان دی...
[ 15 ] - بررسی تطبیقی شاخص تنبلی در ایران و کشورهای جهان و برخی راه‌حل‌ها
مقاله حاضر درصدد بررسی تطبیقی میانگین شاخص تنبلی در ایران و 55 کشور جهان، این سؤال اساسی را دنبال میکند که آیا ایرانیان از دیگر کشورهای جهان تنبل‌ترند؟ به‌همین منظور شاخص تنبلی ساخته شد تا میانگین این شاخص بین ایران و دیگر کشور‌ها مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد. این پژوهش در مقام آزمون مدعا و بررسی فرضیات تحقیق، از روش تطبیقی کمی استفاده نموده است و بر مبنای تحلیل ثانویه مجموعه داده‌های کمی د...
[ 16 ] - تلفن همراه و تأثیر آن در ارتباطات میان‌فردی جوانان دانشجو (مطالعة دانشجویان دانشگاه‌های تهران)
مقالة حاضر تأثیر تلفن همراه را در ارتباطات میان‌فردی جوانان (با مطالعة دانشجویان دانشگاه‌های تهران) مورد مطالعه قرار میدهد. درواقع این تحقیق قصد دارد تا مشخص کند که آیا عمق و گسترة ارتباطات میان‌فردی به وسیلة تلفن همراه تغییری یافته است یا خیر؟ در این پژوهش ارتباطات با واسطة تلفن همراه 387 دانشجوی دانشگاه‌های سراسری سطح تهران به روش پیمایش بررسی شده است. بعد از جمع‌آوری داده‌ها و بررسی ...
[ 17 ] - تحلیل اجتماعی رابطۀ سازمان صنفی و سازمان فتوت در ایران
باور غالب در مطالعات جامعه‌شناسی تاریخی این است که انجمن‌ها و سازمان‌های صنفی در شهرهای ایران فعالیت نداشتهاند، اما مقالۀ حاضر برمبنای چارچوبی جامعه‌شناختی نشان میدهد در اواخر سدۀ میانه در ایران، پیشه‌وران در تعامل با سازمان‌های فتوت، نوعی سازمان صنفی تشیکل دادهاند که با سازمان‌های صنفی قرون‌وسطی در غرب متفاوت است. چارچوب جامعه‌شناختی مقالۀ حاضر مبتنی بر یک سنخ سازمان صنفی پیشامدرن و برگرفته...
[ 18 ] - مقاومت یا تسلیم در برابر بیگانگان تحلیل تطبیقی علل مقاومت مردمی در برابر بیگانگان در دورة قاجار (تا آخر عهد ناصرالدین شاه)، و تسلیم در برابر متفقین در شهریور ۱۳۲۰
ایران در شهریور ۱۳۲۰ به اشغال نیروهای متفقین درآمد. در این زمان هیچ‌گونه مقاومت مردمی‌ای علیه نیروهای بیگانه صورت نگرفت. این در حالی است که ایرانیان در دورة قاجار یا سال‌های پس از جنگ جهانی اول، مقاومت‌های جدی‌ای در مقابل بیگانگان از خود نشان داده بودند. این مقاله با استفاده از روش‌شناسی تطبیقی ـ تاریخی میل به همین مسئله می‌پردازد و به‌طور خاص مقاومت‌های مردمی را در برابر بیگانگان بررسی میکند...
[ 19 ] - سیاست خاطره در فضای شهری: مطالعه موردی موزه‌های تأسیسی پس از انقلاب در شهر تهران
پژوهش پیش‌رو با هدف شناسایی ابعاد و شیوه‌های اختراع سنت در موزه‌ها و اثرگذاری قدرت در بازخوانی گذشته انجام شده است. روش تحقیق، تحلیل گفتمان فضا با تأکید بر نظریه مارگاریت کوهن است و تنها موزه‌هایی در این مقاله انتخاب شدند که پس از انقلاب اسلامی ایجاد شده‌اند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که موزه‌ها به‌منزله مکان‌های خاطره می‌توانند منطبق با نیازها و منافع کنونی ایجاد شوند و به فرای...
[ 20 ] - خودزندگینامه‌ها در جامعه‌شناسی: سنخ‌شناسی اجتماعی خودزندگینامه‌های حوزویان
در این پژوهش، تلاش شده‌است تا با بررسی خودزندگینامه‌های حوزوی منتشرشده به زبان فارسی در سال‌های پس از ورود صنعت چاپ به ایران تا سال 1395 شمسی، آورده‌ها و وانهاده‌های این متون استخراج شده و با استفاده از روش تحلیل مضمون، مضامین اصلی، نقاط کانونی تمرکز و حاضران و غایبان این برساخت‌های مدون از زندگی حوزویان مشخص شود. در نهایت با استفاده از این داده‌ها، سنخ‌شناسی جامعه‌شناختی از این خودزندگینامه‌ه...
[ 21 ] - تجربه خواندن رمانهای عاشقانه در فضای زندگی روزمره خوانندگان زن
این تحقیق، تلاش میکند تا به شناخت رفتارهای مخاطبان در حوزه یکی از پرطرفدارترین بخشهای ادبیات؛ یعنی رمانهای عاشقانه عامهپسند بپردازد. رویکرد نظری این پژوهش، بر این است که، مخاطب فردی فعال است که نیات و انگیزههای خود را با روی آوردن به آثار عاشقانه نشان میدهد. در این نگاه، مخاطب آثار عامهپسند نیز میتواند درک خود را از این آثار، با توجه به تجربیات، اطلاعات و محیط اجتماعی و فرهنگی خود داش...
[ 22 ] - ﭘﻮﺷﺶ زﻧﺎن در سینمای ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ
ﭘﻮﺷﺶ زﻧﺎن در اﻳﺮان ﻫﻢ اﺳﺖ زﻣﺎن اﻣﺮی ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ، ﻣﺬﻫﺒﻲ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ . در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ آن ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺑﻌﻲ از اﻣﻮر ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺖ .اﺷﻜﺎل در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﭘﻮﺷﺶ زﻧﺎن و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺎدث در ﺷﻜﻞ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻬﺮه ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺳﻌﻲ دارﻧﺪ ﺑﺎ ﮔﻴﺮی از ﻣﺒﺤﺚ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺳﻴﻨﻤﺎ را ﺑﺮ اﺷﻜﺎل ﺑﺎزﻧ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻤﺎﻳﻲ ﭘﻮﺷﺶ زﻧﺎن ﺗﺒﻴﻴﻦ .ﺑﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺎس ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻪ از ا 103 ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺤﺘﻮای ﻓﻴﻠﻢ در ﺳﻪ دورة ﺗﺎرﻳ...
[ 23 ] - کاربردهایﺗﻠﻔﻦ ﺑﺮا همراهی ﻛﺎرﺑﺮان اﻳﺮاﻧﻲ:( ﺑﺎ تاکید ﺑﺮﻧﻈﺮﻳ ﻪ استفاده و خوشنودی)
ﺗﻠﻔﻦ ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮد ﻫﻤﺮاه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮﻳ وﺳ ﻦ ﻴ ﻠﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎتﻏﻴﺮ ﭼﻬﺮه ﺑﻪ ﭼﻬﺮهﺑﻴﻦ ﺑﺮای ، ﻓﺮدی ﻛﺎرﺑﺮاﻧﺶ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎی ﺳﻨ ﻋﻼوه ، ﺷﻐﻠﻲ ، ﺟﻨﺴﻲ ، ﻲ ﺗ ﺑﺮ ﺄﻣﻴ ﻧ ﻦ ﻴﺎزﻫﺎی ارﺗﺒﺎﻃ ﻲ آﻧﺎن ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻳ اﺳﺖ ﺎﻓﺘﻪ . ﺧﻮﺷﻨﻮدﻳﻬﺎی ا ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻤﻠﻚ ﻳ وﺳ ﻦ ﻴ ارﺗﺒﺎﻃ ﻧﺎﺷ ، ﻠﻪ ﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻲ دردﺳﺘﺮ از س ﺑﻮدن ﻫﻤﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﻪ و ﻣﻜﺎﻧﻲ اﺳﺖ، ﺑﻠﻜﻪ به تامین امنیت، ﺣﺲآزادی و غیره نیز ﻣﺮﺑﻮط می ﺷﻮد . ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻮ...
نویسندگان همکار