حسن علی پورمند

[ 1 ] - تبیین نسبت رابطه انسان و مکان در فرآیند طراحی معماری با رویکرد پدیدارشناسی

طراحان در صورت استفاده مؤثر از رابطۀ انسان و مکان در خلق فضا می‌توانند محیط‌های با‌معنا و با‌هویت بیافرینند. پدیدارشناسی به دلیل داشتن قابلیت شناخت رابطۀ انسان و مکان می‌تواند به طراحان در فرآیند طراحی کمک کند. روش‌تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای بوده است. هدف این تحقیق چگونگی استفاده از نگرش «پدیدارشناسی» در فرآیند طراحی است. پدیدارشناسی مکان دو رویکرد هستی‌ش...

[ 2 ] - بررسی تطبیقی تناسبات نمای سردر مساجد شیخ لطف الله، جامع عباسی، حکیم و مدرسه چهارباغ اصفهان

این مقاله به بررسی تناسبات نمای سردر چند نمونه از بناهای شاخص صفوی در شهر اصفهان به‌عنوان مهم‌ترین آثار این دوره پرداخته است. نمونه‌هایی که مورد سنجش و بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از: مساجد شیخ ‌لطف‌الله، جامع ‌عباسی (مسجد شاه سابق یا مسجد امام)، حکیم و مدرسه چهارباغ (مادر شاه). مسئلة مورد توجه تناسبات به‌کار رفته در نمای سردر این بناها به‌عنوان ابزاری در جهت خلق آثاری خردمندانه و مطلوب است. ب...

[ 3 ] - تحلیلی بر بنای مصلّای شهر رشت

[ 4 ] - زبانِ بصریِ نوشتارِ سامانیان در پرتو اصول خط‌شناسی

در مطالعات تاریخی، معنی خط را همواره در عبارتِ نوشتار جستجو کرده‌اند، حال اینکه صورتِ بصریِ نوشتار مفاهیم بیشتری می‌رساند. در این مقاله، نگارندگان با هدف دستیابی به یک نظامِ معنایی، برای صورتِ بصری خط کوفی در دورۀ سامانی، نخست چارچوب نظری را بر اساس دیدگاه بنیامین و دریدا مطرح می‌کنند. سپس بنا بر این چارچوب، شیوۀ خط‌شناسی را به روش تحلیلی و تاریخی با اصول خوشنویسی و حوزه‌های مرتبط با خط‌شناسی در دور...

[ 5 ] - بازنمایی قزلباش‌ها در نگاره‌های شاهنامه طهماسبی

قزلباش‌ها از مهم‌ترین عوامل قدرت در دوره صفوی بوده‌اند که نزدیک به یک‌ قرن، مهم‌ترین مناصب نظامی و سیاسی ایران را دراختیار داشتند. آن‌ها نقش اصلی را در به‌‌قدرت رسیدن صفویان ایفا کردند. هم‌زمان با قدرت قزلباش‌ها، تصویرسازی شاهنامه طهماسبی به‌دستور شاه‌اسماعیل‌اول (905-930/1499-1523) آغاز شد و در زمان سلطنت شاه‌طهماسب‌اول (930-984/1523-1576) پایان پذیرفت و قزلباشان که مشخصه اصلی آن‌ها، کلاه‌های ...

[ 6 ] - ارزش شناختی در عکاسی

آن­چه مقاله­ی حاضر می­کوشد بدان پاسخ دهد، این پرسش است که آیا عکاسی می­تواند به­عنوان منبعی برای شناخت محسوب گردد یا خیر؟ اندیشمندان حوزه­ی عکاسی با استناد بر جنبه­ی عینی شکل­گیری تصویر عکاسی که دیگر اشکال بازنمایی تصویری از آن بی­بهره­اند، کوشیده­اند بر رابطه­ی میان عکاسی، دانش و شناخت صحه بگذارند. در مقابل، عده­ای عکاسی را نیز به­مانند دیگر اشکال تصویرسازی، چندان هم فرایندی عینی ندانسته و بر ...

[ 7 ] - زبان بصری مَحاجِر در کوفی تزیینی

صورتِ بصریِ نوشتار، نه‌تنها مفهومی جدا از عبارتِ نوشتار دارد، بلکه متفاوت با تصویر درک می‌شود. بر این اساس، نخستین بار برای تحلیلِ دست‌نوشته، اصول و نشانه‌های ویژۀ گرافولوژی را مطرح کرده‌اند. به نظر می‌رسد در نخستین تفاسیرِ حروفِ مقطعه نیز از روشی مشابه گرافولوژی استفاده شده است. از این رو، احتمال می‌رود با بهره‌گیری از این تفاسیر و به کمک اصول گرافولوژی، بتوان گوناگونی خط کوفی تزیینی را تحلیل کرد؛ ب...

[ 8 ] - تداوم مبانی سنت بصری ایرانی با تأکید بر ترکیب‌بندی عکس‌های یادگاری دورة ناصری

در قالب‌های مختلف هنر درباری ایران، نوعی تداوم در به ‌کار بردن برخی مفاهیم و اصول از جمله رعایت تشریفات مشاهده می‌شود. این تداوم به‌گونه‌ای موجب تبدیل ترتیب‌ها و تشریفات به قواعد اساسی در فرهنگ سنت بصری مقامی ایرانی شده است. عکاسی در دورة قاجار که تعارفات و تشریفات جزء لاینفک زندگی مردم به شمار می‌رفت، وارد ایران (1842م/1258هـ.ق) شد. تقارن ورود عکاسی به ایران و حکومت ناصرالدین‌شاه که سخت شیفتة ...

[ 9 ] - تحلیل بصری نقشه‌های جغرافی دوره اسلامی (موردپژوهی نسخه‌خطی‌المسالک و الممالک موجود در کتاب‌خانه و موزۀ ملی مَلِک)

نقشه و نقشه‌نگاری موضوعاتی کهن در تمدن اسلامی است. نقشه‌های جغرافیایی دورۀ اسلامی، همواره از منظر پژوهشگران علومی چون جغرافیا و تاریخ تحلیل و بررسی شده‌اند، اما به‌لحاظ زیبایی‌شناسی عناصر تصویری و نوشتاری، کمتر مورد توجه بوده‌اند. پژوهش حاضر به‌منظور تعیین ویژگی‌ها و ارزش‌های بصری نقشه‌های جغرافیایی در جهان اسلام، با تمرکز بر نقشه‌های نسخه‌خطی المسالک و الممالک موجود در کتاب‌خانه و موزۀ ملی ملک...

[ 10 ] - مطالعه تطبیقی شرایط اجتماعی و بازنمایی سینمایی در سینمای دهه 80 ایران: مطالعه موردی فیلم نفس عمیق

اﻳﻦ ﭘﮋوﻫش ﺑﻪ مطالعه شرایط اجتماعی اواخر دهه1370 و بازنمایی آن سینمایی فیلم نفس عمیق(شهبازی، 1380) ﻣﻲﭘﺮدازد. پرسش اصلی پژوهش، تبیین رابطه‌ی میان گفتمان‌ مسلط بر جامعه ایران در دوره مزبور و مضامین سینمایی فیلم نفس عمیق است. فرضیه‌ی پژوهش این است که فیلم نفس عمیق، بازنمایی واقع-گرایانه‌ای از بستر اجتماعی‌اش دارد. هدف پژوهش تمرکز بر مضامین این فیلم و شرایط اجتماعی دوره مورد نظر است، تا از این طریق ...

[ 11 ] - بررسی تطبیقی ارزش‌های پایدار هویت حکمت و هنر اسلامی در خلق آثار تعالی‌بخش معماری

به اعتقاد اندیشمندان، دو دیدگاه در زمینة فلسفة حکمت و هنر اسلامی در معماری وجود دارد. در دیدگاه اول تجلی عینی اسلام در برخی آثار معماری به‌وضوح دیده می‌شود. براساس این اعتقاد، آثار معماری حاصل فرآیندی در اندیشه‌های اسلامی و به‌خصوص شیعی در بستر سال‌ها تجربه است که به عالی‌ترین شکل ممکن در عرصة ظهور متجلی شده است. در مقابل و به اعتقاد دیدگاه دوم، اسلام از آثار هنری و معماری دورة اسلامی کاملاً تفک...

[ 12 ] - روش‌شناسی نقد خط نستعلیق.

قابلیت‌های بصری خط نستعلیق باعث شده است که این خط از قرن نهم ه.ق به بعد پرکاربردترین خط در کتابت نسخه‌های خطی ایرانی باشد؛‌ اما حوزه نقد آثار خوشنویسی نستعلیق از روند رو به رشد حوزه‌ی اجرا، بازمانده و سخت نیازمند بازبینی و تدوین است. اصول و قواعد خوشنویسی سنتی، میراث ارزشمند قُدما در زمینه‌ی آموزش خوشنویسی است و گمان می‌رود با وجود نقصان آن در حوزه نقد، قابلیت تطبیق با روش‌های نقد علمی نوین را د...

[ 13 ] - تحلیل فرم و ترکیب‌بندی در خط نستعلیق بر اساس اصول نظریه گشتالت

خوشنویسی، از معدود هنرهای سنتی است که با توجه به مشخصات هندسی­­‌اش، فرم و قالب‌های مختلفی را تجربه نموده و به هنر مدرن معاصر، پیوند خورده است.در این نوشتار، به تحلیل نسبت‌های خط نستعلیق و ترکیب‌بندی حاصل از آن مبتنی بر فرایند ادراک گشتالت پرداخته و تلاش شده تا به سؤال ذیل پاسخ داده شود: چگونه می‌توان با استفاده از اصول نظریه‌ی گشتالت، روش و اصولی معرفی نمود که امکان سنجش ترکیب‌های متفاوت آثار خ...

[ 14 ] - مینیاتورهای دریایی مغولان هند، حلقۀ مفقودۀ فرش‌های پرتغالی

سیزده فرش و فرشپارۀ شرقی از سده‌های شانزدهم و هفدهم که در تاریخ هنر به فرش‌های پرتغالی شناخته می‌شوند، از منظر طرح و نقش جالب توجه و چشمگیرند، چه یک صحنۀ دریایی شامل کشتی‌ها و اشخاص اروپایی به‌علاوۀ مردی مغروق و هیولایی سر از آب به در کرده را در بخش لچک‌ها جلوه‌گر می‌سازند. مطالعات فرش‌شناسی با تردید گاه این فرش‌ها را به ایران و گاه هند نسبت می‌دهند. در این جستار فرش‌های پرتغالی در پیوند با مین...

[ 15 ] - دیالکتیک شعر قدسی و شهود معنا در اندیشة بیدل دهلوی

سامانة معرفتی و هویّت هنری بیدل در دو سطح تجربة شهودی و متن قدسی، قابل واکاوی است که پیوندی وثیق، ازحیث هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی، این دو لایة معرفتی- هنری را با هم متّحد می‌سازد؛ نخست، تجربة شهودی که ناشی از سلوک «تَبَتُل تا فنا» و معراج «پله­پله تا خدا»ست و دوم، مجموعه‌ای رازآلوده از متن‌های قدسی که غزل فلسفی، مقوّم آن است. این مجموعه، با زبانی نمادین، وصف­ناپذیری حق را رمزگشایی می­کند و خدا را در م...

[ 16 ] - اندیشۀ یهودیان در ایجاد کنیسه نمونۀ موردی: محلۀ جویباره در اصفهان

مطالعۀ کنیسه، مطالعۀ تاریخ اسراییل است. هیچ دوره‌ای از زیستن، بدون کنیسه که محل عبادت عمومی و آموزش مذهبی ا‌ست قابل ‌تصور نیست. خیلی زود کنیسه به مرکز اصلی یهودیت تبدیل و به همین دلیل بعدها پس از پراکندگی یهود، باور و آیین‌های یهودیان حفظ شد. کنیسه مرکز فعالیت‌های جامعۀ یهود و معبد اورشلیم مرکز کل یهودیان بود. در حقیقت کنیسه برای جوامع پراکندۀ یهود، جایگاه مقدس کوچکی برای جبران و فقدان معبد اصل...

[ 17 ] - تاثیر تجربه موزه‌ای بر صلاحیت بین‌فرهنگی با رویکرد معادله ساختاری (مورد مطالعه دانشجویان ایرانی و افغانستانی)

رسیدن به پذیرش اجتماعی و احترام به تنوع فرهنگی نیازمند شناخت و آگاهی از تفاوت‌های نگرشی و رفتاری بین افراد مختلف جوامع چندفرهنگی است. محیط دانشگاهی به عنوان یکی از مهمترین مراکز آموزشی و مکانی که شرایط حضور افراد با پس‌زمینه‌های مختلف فکری و فرهنگی را فراهم می‌آورد، نقش بسیار مهمی در ارائه این شناخت به دانشجویان را بر عهده دارد. همچنین با توجه به تغییر تفکر و کارکرد موزه‌ها در قرن اخیر و تمرکز ...

[ 18 ] - مطالعه تطبیقی کارکردهای تمثیل با رویکرد بیان معنا در معماری ایرانی

پدیده‌های موجود در عالم مراتب مختلفی از مادی تا معنایی دارند که به صورت ظاهر و باطن یا «صورت» و «معنا» شناخته شده و بر اساس جهان‌بینی افراد ادراک می‌شوند. در معماری نیز آثار کالبدی، محل تجلی معانی در سطوح مختلف می‌باشند. بنابراین آنچه که اهمیت ویژه‌ای دارد، کسب آگاهی نسبت به چگونگی بیان معانی برای طراحان می‌باشد. شیوه‌های مختلفی برای انتقال معنا در حوزه‌های ادبی و هنری وجود دارد که تمثیل به‌عنو...

[ 19 ] - تدوین الگوی ماندگاری ادراکی در معماری بر اساس روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد متنی

امروزه یکی از مهم‌ترین مسائلی که نظر معماران را به خود جلب نموده است، مسئله لزوم جاودانگی در معماری معاصر است. بسیاری از آثاری که خلق می‌شوند، حتی اگر در یک مقطع زمانی پذیرفته شوند، به بی‌زمانی و جاودانگی راه نمی‌برند. اگرچه در سال‌های اخیر برخی از همایش‌ها و گردهمایی‌ها با بررسی آثار جاودانه معماری در این راستا سعی در یافتن چگونگی خلق یک اثر جاودانه در حوزه معماری داشته‌اند، با این وجود هنوز ه...

[ 20 ] - بررسی نقوش و سیر تحول آن‌ها در تخت‌های ایرانی دوران باستان

این مقاله پژوهشی پیرامون تخت‌های ایرانی در دوره باستان از سلسله ایلامیان تا پایان سلسله ساسانیان و آغاز اسلام در ایران است. هدف پژوهش شناسایی و معرفی گونه‌های متفاوت تخت‌های ایرانی و بیان چگونگی آن‌ها در این دوره است. پژوهش درصدد پاسخ‌گویی به سؤال‌های ذیل است: 1- شکل‌های مورد استفاده در طراحی تخت‌های ایرانی در دوره باستان کدامند؟ 2- مفاهیم مرتبط با نقوش تخت‌های ایرانی در دوره باستان چیست؟ پژوهش...

[ 21 ] - Analyzing the Painting of “The Story of Yusof & Zoleikha” by Kamal al-Din Behzad According to Transtextuality Theory of Gerard

Transtextuality theory of Gerard Genette offered a systematic classification in the field of intertextuality studies. This theory includes five main parts: Intertextuality, Paratextuality, Metatextuality, Architextuality and Hypertextuality. In this article one of Kamal al-Din Behzad’s artworks, namely “The Story of Yusof & Zoleikha” has been analyzed by these five parts of Transtextuality theo...

[ 22 ] - Challenges of integration of education for sustainable development in Handcrafts higher education

The purpose of present study was to analyze the current status of Handcrafts’ education in Iran’s Art universities in the context of sustainable development discourse. This idea was shaped due to the potential and actual capacity of handicrafts’ industries encountered an education model for sustainable development. The main question was how is the current status of bachelor of Handcraft educati...

[ 23 ] - بررسی بازتاب هویت ملی در سینمای ایران (با تحلیل فیلم‌نامه آژانس شیشه‌ای، ناخدا خورشید و جدایی نادر از سیمین)

این مقاله به بررسی فیلمنامه آژانس شیشه‌ای، ناخدا خورشید و جدایی نادر از سیمین می‌پردازد تا مشخص کند آیا اثری سینمایی که ساختار و شاکله خود را از آثار غربی وام گرفته بازتاب دهنده مولفه‌های هویت ملی در محتوی خود هستند یا خیر؟ این فیلم‌ها از این جهت انتخاب شده-اند که نه تنها الگوی داستان‌گویی فیلم‌های آمریکایی را پیش گرفته و ساختار دراماتیک‌شان بر مبنای درام ارسطویی ساخته شده‌اند بلکه از آثار شاخص...

[ 24 ] - تغییر الگو در شعر و نقّاشی عصر صفوی با تکیه بر اشعار اهلی شیرازی و نگاره‌های رضا عبّاسی

صور خیال در شعر و نگارگری ایرانی، از حیث آفرینش هنری و زیبایی‌شناسی و نیز از حیث بینشی، با یکدیگر پیوندی تنگاتنگ دارند و این پیوند وثیق، به سبب تأثیرپذیری نگارگری از مضمون‌های گوناگون شعر و ادب پارسی است. بنا بر یافته‌های این پژوهش، در برهه‌ای از عصر صفوی به دلیل نفوذ زیاد علما و حمایت‌نکردن دربار از یک‌سو و رشد طبقۀ تجّار و متوسّط از طرف دیگر، هنر در بین لایه‌های میانی جامعه نضج یافت. همچنین کم‌...

[ 25 ] - Analyzing the Communicative Functions in Typography (the Posters of Asma’ol Hosna in Iran) Using Jakobson’s Approach

The present study attempts to address the issue of typographic communicational methods in posters. The purpose is to investigate the visual elements in creating the communicative functions of typographies of Asma’ol Hosna’s posters based on Jakobson’s communication theory. The question is: By what visual elements are the communicative functions in typography of posters this study propounded? T...

[ 26 ] - Sustainable Development-Based Education in Higher Education with Emphasis on Sustainability Competencies of the Graduates (Case Study: Bachelor course of Handicrafts)

This research aims to identify the basic changes and requirements in the structure of higher education of handicrafts to acquire the graduateschr('39') sustainability qualifications. Since higher educationchr('39')s philosophy and goal is to educate sustainable human beings, a successful graduate has acquired all the sustainability qualifications and can integrate them into his knowledge and ac...

[ 27 ] - A Study on the Evolution of Designing approach of the Modern Mosques in the Second Pahlavi Era by Emphasis on the Critical Regionalist Approach (Case studies: Al-Javad Mosque, Tehran University Mosque, Jondi Shapour Mosque)

The beginning of the second Pahlavi era was accompanied by the rise to power of a generation of academic and technocrat architects of the first Pahlavi period, which in the 1960s led to maximize attention to modernist architecture. Modernism was supported at the cultural level of society in a way that led to the design and construction of Modern mosques such as the al-Javad Mosque and the Unive...