سوره حج در زمره سوره‌هایی قرار دارد که محققان درباره زمان نزول و مکی یا مدنی بودن آن اختلاف دارند. پیدایش این اختلاف، متأثر از مطالب سوره و روایات ترتیب نزول است. با این همه، بیشتر روایات ترتیب نزول به نزول سوره حج در مدینه دلالت دارند. در این میان، قول مشهور مفسران، مکی بودن و قول جمهور آنان، آمیخته‌ای از مکی و مدنی بودن را نشان می‌دهد؛ چنان‌که بیشتر روایات سبب نزول، بر مدنی بودن تأکید می‌کنند...

نوشتار حاضر به منظور شناسایی میزان اعتبار و روایی معیارهای تعیین ترتیب نزول قرآن، به واکاوی و نقد دیدگاه‌ها در این زمینه پرداخته است. این مقاله با طرح روایات مکی و مدنی، روایات اسباب نزول، شواهد تاریخی و سیره، بررسی مضمونی آیات قرآن کریم، مصحف امام علی (ع)، روایات ترتیب نزول و همچنین اصالت و اعتبار تفسیر موضوعی- نزولی قرآن و اشاره به روایات «اول مانزل» و «آخر مانزل» و برخی مفاهیم وابسته به آنها...

اگرچه پژوهش در روایات اسباب نزول قرآن از جهاتی صورت گرفته است، اما با رویکرد تاریخ‌مندی پژوهشی صورت نگرفته است، در این مقاله با این رویکرد، اسباب نزول قرآن تحلیل شده است. شبهات مستشرقین در این زمینه، ضرورت پرداختن به این موضوع را ضروری می‌نماید. از مستشرقان معاصر، اندرو ریپین شخصیتی است که در آثارش به ویژه در تز دکترای خود به اسباب نزول با رویکرد فقه اللغه­ای به صورت مستقل پرداخته است ...

تحقیق پیش رو با عنوان «نقد و برّرسی کتاب اسباب النّزول واحدی نیشابوری» با هدف اینکه موقعیّت علمی این کتاب که به عنوان مشهورترین اثر در اسباب نزول آیات قرآن کریم مطرح است، در حوزه علوم قرآنی و تفسیر مشخّص شود و نیز با بررسی سلسله اسناد و متون روایات آن، صحیح و ناصحیح بودن آنها آشکار گردد. هر کدام از این دو بخش یعنی سلسله سند روایات و متن آنها دربردارنده مطالب و مباحث مخصوص به خود هستند و پرداختن به ...

کتاب تفسیر تنزیلی؛ مبانی، اصول، قواعد و فواید که در گروه علمی تفسیر و علوم قرآن شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه به­عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شده است، اصول تحول فرهنگی قرآن را با تاکید بر ضرورت مطالعات در قرآن به­صورت نزول تدریجی بیان می­کند. این کتاب تاکنون سه جلد آن منتشر شده، مجموعه مباحث نظری را درباره تفسیر نزولی قرآن در بخش­هایی مانند مبانی، اصول و قواعد مطرح می­سازد.

تعیین ترتیب زمانی نزول قرآن یا تاریخ گذاری آن عبارت از این است که به کمک روایات مختلف مکّی و مدنی، اسباب نزول، ترتیب نزول، ناسخ و منسوخ، تاریخ[زندگی] پیامبر(ص) و بهره گیری ازتلویحات یا تصریحاتی که در قرآن راجع به رویدادهای زمانمند تاریخ رسالت آن حضرت(ص) وجود دارد؛ زمان و ترتیب تاریخی هر یک از واحدهای نزول قرآن، شناسایی و معین گردد. ملاحویش آل غازی در «بیان المعانی علی حسب ترتیب النزول» با توجه ب...

چکیده در این رساله با محوریت تفسیر مجمع البیان با ارائه ی تعریفی از اسباب نزول و وجه افتراق آن با شان نزول به بیان جایگاه اسباب نزول اعم از پیشیینه ، اهمیت ، فوائد ،صیغه های سبب نزول وعلل پیدایش تعارض در روایت پرداخته است،هم چنین ضمن معرفی شخصیت گرانقدر مفسر و آثار علمی شان به خصوص کتاب ارزشمند مجمع البیان و شیوه استفاده شده ایشان در بیان اسباب نزول به بررسی سبب نزول پنج جزء چهارم قرآن اهتمام...

در سایه توفیق الهی و توجهات قطب عالم امکان، حضرت ولی عصر ارواحنا فداه و راهنمایی استاد گرانقدر جناب آقای دکتر رستگار، موضوع: « بررسی آماری آیات احکام و تحلیلی از علل نزول اکثر آنها در مدینه » جهت تحقیق به تصویب رسید و طی چند مرحله همفکری با استاد محترم روش و فصول تنظیم گردید. روش انجام این تحقیق کتاب خانه ای و مستند به مراجعه به کتب گوناگون و مرتبط با این بحث می باشد. در این رساله از آمار و ری...

گزارش برخى از اثرات و معانى و مفاهیمى است که از مطالعه این حروف به دست آمده است. نویسنده در این راستا چهار محور را برشمرده است: 1. معنى جویى، 2. ایجاد فروتنى و آمادگى روحى براى دریافتن مفاهیم بعدى، 3. اعلام وجود حقایقى که انتقال‌پذیر در یک نظم کلامى نیستند و 4. نشان دادن حوزه معنایى و روان‌شناختى کلماتى که وحى قصد پوشیدن آنها را بر پیکر خود داشته است.

تعیین ترتیب و زمان نزول سوره‌ها ازجمله مباحث پرسابقه در تفسیر و علوم قرآن است. مسأله مهم در این زمینه، جایگاه سوره «مطففین» است که یا به عنوان آخرین سوره مکی یا اولین سوره مدنی محسوب می‌شود. بر اساس ادله نقلی و اجتهادی مورد استناد در تاریخ‌گذاری سوره‌های قرآن، ملاحظه می‌شود اغلب روایات موثق در ترتیب نزول، بیانگر نزول سوره «مطففین» پس از «عنکبوت» در پایان سور مکی است. همچنین باتوجه به تاریخ هجرت...