در بلاغت سنتی، دو سطح معنایی واژه ها و گزاره ها با اصطلاحاتی چون معنای ظاهری و باطنی، معنای حقیقی و مجازی، معنای اولیه و ثانویه، و دلالت صریح و دلالت ضمنی شناخته می شوند. علم معانی که در کنار بیان و بدیع، یکی از اصلی ترین شاخه های علوم بلاغی است، کارکرد مجـازی جملات و دلالت های ضـمنی آن را بازمی شناسد. مبـانیِ این علم نشان می دهد گاه افق معنایی متن از طریق دلالت های ضمنی جملات حاصل می شود. ازآنج...

چکیده در تقسیم بندی شعر از لحاظ محتوا و عوامل درونی، با چهار گونة حماسی، غنایی، تعلیمی و نمایشی رو به رو هستیم. این تقسیم بندی بدین معنی نیست که یک اثر ادبی به طور کامل به یک گونة خاصّ تعلّق دارد زیرا در آثار ادبی، گونه های شعر با یکدیگر تداخل دارند. به دیگر سخن یک اثر غنایی می تواند دارای بخش های حماسی باشد و در یک اثر حماسی می توان نشانه هایی از شعر تعلیمی یا غنایی دید. حماسه هیچ گاه از جنبه ها...

شاعران عارف گاه، برای آنکه حالات درونی و مکاشفات خود را برای مخاطبانشان بیان کنند از مفاهیم، بن­ مایه­ ها و بعضاً تمثیل­ های حماسی مدد جسته­ اند. گاه این وام­ گرفتن چنان آشکار است که مخاطب یقین می ­کند که شاعر، متنی حماسی را فراچشم داشته­است؛ چنان­که عطار در منطق­ الطیر، به آثار حماسی و  از جمله شاهنامه نظر داشته ­است. همین شباهت­ ها از سویی و به رسمیت شناخته­ شدن گونۀ نسبتاً جدیدی از ادبیات حماس...

سرگذشت قومی و ملّی ما شاهنامه فردوسی، نسیجی گرانقیمت، بافته از تار و پود اسطوره، حماسه و تاریخ است که برخی کوشیده اند آن را به سه بخش اساطیری، حماسی و تاریخی تقسیم کنند؛ اما در هم تنیدگی این سه قسمت چنان است که تعیین حدّ و مرز و جداسازی آن از یکدیگر امری ناممکن می نماید. برای نمونه آنچه ایشان آن را بخش تاریخی شاهنامه می دانند، مزیّن به طرازی زربفت از اندیشه اساطیری و مفاهیم نمادین و کهن الگویی قوم...

ز دیدگاه روان‌شناسی تحلیلی، بر‌اساس نظریات کارل گوستاو یونگ، کهن‌الگوها عناصر مشترک در ضمیر ناخودآگاه انسان‌‌ها هستند و اسطوره‌‌ها از تجلّی‌‌گاه‌‌های کهن‌الگوها به‌شمار می‌‌روند. پری، از جمله کهن‌الگوها یا میراث روانی مشترک بشر است که در بخش غنایی داستان‌‌های حماسی وجود دارد. هدف این جستار، شناسایی و بازشناخت پری و ویژگی‌‌های آن در روایات رستم و سهراب، برزونامه، بانوگشسپ‌نامه، فرامرزنامه، شهریار...

دربارۀ جهان­پهلوان شاهنامه، رستم، پژوهش­های بسیاری انجام گرفته است. برخی او را شخصیتی تاریخی، و گروهی شخصیتی اسطوره­ای به حساب آورده اند. پژوهشگران دیگری خاستگاه راستین رستم را حماسه می­دانند. بهمن سرکاراتی در جستاری با نام «رستم یک شخصیت تاریخی یا اسطوره­ای؟» پس از آوردن دیدگاه کسانی که تهمتن را شخصیتی تاریخی یا اسطوره ای تصور کرده و او را با گندفر و گرشاسپ یکی می­پندارند، انگارۀ هر دو گروه را...

آیا داستانهای حماسی- پهلوانی منثور در تاریخ ادبیّات فارسی، جریان ادبی مستقل و توانمندی بوده است؟ آیا همه آثار این حوزه دارای الگوی مشترکی از بن مایه ها هستند که قرن ها مورد تقلید راویان و کاتبان بوده است؟ آیا شاهنامه فردوسی در سیر تاریخی و تکوین این گونه ادبی تأثیرگذار بوده است؟ نگارندگان در پی پاسخ بدین پرسش ها مراحل ذیل را پیموده اند: الف) نخست، به بازخوانی چندباره چهار نمونه اثر از این جریان ...

در مقالۀ پیش رو، برآنیم تا با معرّفی «خودشیفتگی» و دیگر مفاهیم مرتبط از جمله «امر خیالی»، «مرحلۀ آیینه‌ای» و «غیر بزرگ» از دیدگاه ژاک لکان، این پدیده روانی را در شخصیت گرشاسب در گرشاسب نامه بررسی و تحلیل نماییم. این پژوهش نشان می‌دهد که ضحّاک سبب ایجاد خودشیفتگی در گرشاسب می‌شود؛ زیرا برای او به مثابه‌ «غیر بزرگ» است. این خودشیفتگی در شخصیت گرشاسب به اوج خود می‌سد، تا جایی که او را بسیار بی‌رحم و...

الماس خان کَندوله ای کرمانشاهی از شاعران حماسه سرای بومی و محلی است که داستان های حماسی و غنایی فراوانی را به زبان کردی گورانی سروده است و یکی از این منظومه های حماسی، «رستم نامه» است که شرح نبردهای سپاه ایران به سپهسالاری رستم با سپاه دیوان به سرکردگی زنون جادو می باشد. این مقاله با هدف تبیین و تحلیل شخصیّتقهرمان و ضد قهرمان در حماسۀ «رستم نامۀ » به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و نتایج آن نشان م...

غزل نئوکلاسیک ـ که با ظهور شعر نو، در شعر کلاسیک ایران ایجاد شد ـ یکی از جریان­های شعری معاصر محسوب می­شود که تا امروز همچنان پویا و مورد توجّه است. هدف سرایندگان پیشگام آن، همگام ساختن قالب سنّتی غزل با اقتضائات روز بود. این جریان شعری از امکاناتی که شعر نو به شعر فارسی، در سطوح بیان، زبان و عناصر ادبی افزوده، بهره برده و خود نیز ابعادی نوین در غزل ایجاد کرده است؛ از آن جمله می­توان به تلفیق ادب...