بسیاری از صوفیان بزرگ از همان سده‌های نخستین، همواره درحفظ سرحدات بلاد اسلامی در برابر هجوم دشنمان شرکت داشته‌اند. در دوره‌های تیموری و صفوی، صوفیان به‌ عنوان مهم‌ترین قدرت در برابر بی‌عدالتی اجتماعی، عزلت و گوشه‌نشینی را رها و به‌ طور مستقیم در امور سیاسی دخالت کردند. در قرون اخیر که اروپاییان استعمارگر برای اشغال کشورهای اسلامی به‌ ویژه سرزمین‌های شمال آفریقا حمله کردند، بسیاری از رهبران مقاو...

    عرفای متصوفه، در بیان عقاید و دیدگاهشان متونی را به نثر و نظم، در حوزه تفسیر، بیان مکاشفات و احوال، تعلیم و تربیت و تذکره نگاشته­اند. این متون، دارای ارزش ادبی و بلاغی­اند­؛ وسعت این آثار و ویژگی­های خاص زبانی که داشته­اند، سبب شده است، تا به عنوان زبان عرفانی، مورد توجه محققان قرار گیرند. پرواضح است که ابن­عربی و مولوی، بزرگترین عرفا در عالم تصوف، به شمار می­روند. تأثیر اندیشه و ویژگی­های ...

نامه‌های عین القضات همدانی (492ق) و مصیبت‌نامۀ عطار (553) به عنوان دو اثر برجستۀ عرفانی هرچند در ساختار نثر و نظم باهم متفاوت است، ولی از نظر مضامین و معانی بلند عرفانی دارای مشابهت‌های قابل توجهی ‌است که نشان از نزدیکی اندیشه‌های این دو عارف در نظریات و آموزه‌های عرفانی و اخلاقی دارد. عین‌القضات در نامه‌هایش همچون عطار در مصیبت‌نامه، به قصد تعلیم و برای نمایاندن ذره‌ای از دریای معرفت، به مدد ت...

جنید بغدادی عارف بزرگ و نظریه‌پرداز سنت اول عرفانی، یکی از پیشگامان بحث توحید است که سخنان ارزشمندی در باب معرفت و توحید دارد. وی با توجه به سطوح مختلف مخاطبان، مراتبی را برای توحید برمی‌شمرد. سخنان وی در باب این موضوع، نمایانگر آن است که سیر و سلوک عملی و بینش خاص عرفانی در کنار هم در پیشبرد عارف برای رسیدن به مرتبه‌ی توحید ایفای نقش می‌کند. جنید در بیان مراتب معرفت و توحید تعامل سازگاری میان ...

در فرایند درک تجربۀ عرفانی، ارتباط متقابل و پایداری بین ادراک‌کنندۀ تجربه از یک‌سو و مکان و فضای رخدادها از سوی دیگر برقرار است. همان‌گونه که وجود فاعل تجربه، پویایی و حرکت به مکان می‌بخشد، قرار گرفتن در فضای تجربه نیز به دگرگونی درونی عارف می‌انجامد. توصیف مکان و فضای این رخدادها در کلام عارفان، همیشه یک‌سان نیست. ساده‌ترین راه تعامل با مکان در توصیف تجربۀ عرفانی، کاربرد آن در اشاره به موضعی ه...

چکیده ندارد.

تبیین دقیق بن مایۀ تجربه‏های عرفانی همواره از اهداف پژوهشگران متون عرفانی بوده است. گاه این تجربه‏ها چنان با باورهای عموم متناقض است که آن را بدون کمترین تحلیل صحیح طرد می کنند و گویندگانش را بر مرکب چوبین تکفیر می نشانند. تحلیل صحیح این تجربه‏ها میسر نخواهد بود، مگر با شناخت زبان عرفانی متون و آشنایی با شیوه های بیان تجربه های بیان ناپذیر عرفانی.      آنچه در تحلیل تجربۀ عرفانی بسیار مؤثر است...

آدمی برای شناخت واقعیت ها از چهار روش حسی تجربی، نقلی وحیانی، عقلی برهانی و شهودی عرفانی بهره می برد و از همین رهگذر، علوم گوناگونی را محقق کرده است که در بین آنها فلسفه و عرفان نظری، از روش عقلی برهانی استفاده می کنند. روش عقلی، حقایق کلی را که با تفسیر و انتزاع از محسوسات خارجی به دست می آید و نیز محصول شهود عرفانی را، با برهان و استدلال تعلیل می کند. عرفان نظری صرف تبیین و گزارش مشهودات عارف...

توحید صمدی قرآنی که در نگاه و نگره یا بینش عرفانی علامه حسن‌زاده آملی مهم‌ترین مسئله در معارف عرفان اسلامی است، همان توحید عرفانی یا نظریۀ وحدت شخصی وجود است که عارف در مقام عین‌الیقین یا – بالاتر - حق‌الیقین بدان نائل و واصل می‌شود و سالک عارف می‌یابد که وجود، مساوق حق است و حق سبحان صمد است. ایشان بر این باورند که توحید قرآنى همان توحید صمدى است که توحید واقعى همۀ انبیا و اولیاءالله است و هدف...

عرفان علم معرفت و شناخت باطنی است. عارف با تزکیة باطن و از راه‌های فرا حسی به عوالمی وارد می‌شود که برای جسم و حواس جسمانی امکان‌پذیر نیست. در این مسیر عنصر «نفس» یا «روان» نقش مهمی ایفا می‌کند. یکی از راه‌های مهم ورود به عالم فوق طبیعی، کشف عارفانه (واقعه) است. انسان از راه مکاشفه یا گاه الهام یا در شرایطی ویژه به مغیّبات علم پیدا می‌کند؛ اما واقعه از عناصر فرا حسی است که نفس ناطقة آدمی به کمک ...