مانی، مدعی پیامبری ایران باستان، در ابتدای تشکیل حکومت ساسانی ظهور کرد. وی با آمیختن ادیان مختلفی چون مسیحیت، یهودیت، بودایی و هندو، توانست به آسانی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم هر منطقه نزدیکی یافته و پیروان فراوانی بیابد. اما پس از مقابله شدید موبدان زرتشتی شکست خورد و سرانجام با سعایت آنان کشته شد و در پی آن، مانویت نیز به انزوا فرو رفت. اما پس از ورود اسلام به ایران، مرحله جدیدی برای فعالیت ...

یکی از عوامل انتقال فرهنگ و تمدن ایرانی به جهان اسلامی در قرون نخستین اسلامی نخبگان ایرانی بودند که چشمپوشی از مطالعه آنها خطایی بزرگ در شناخت تاریخ ایران و اسلام خواهد بود. هرمزان سردار بزرگ یزدگرد سوم یکی از این افراد بود که در تحولات سیاسی، نظامی و فرهنگی شامگاه عهد ساسانی و اوایل دوره اسلامی نقش‏آفرین شد. در مقاله حاضر ضمن بررسی حیات سیاسی هرمزان کارنامه وی در انتقال عناصر فرهنگ ایرانی به ت...

هرمزان یکی از سرداران نامی یزدگرد سوم بود که در دولت ساسانی از پایگاه رفیعی برخوردار بود. خاندان وی از دودمان­های ممتاز عصر ساسانی به­شمار می­رفتند. در ایران باستان هفت خاندان وجود داشت که به علت داشتن املاک و رعایای فراوان و همچنین لیاقت و شجاعت در فن جنگاوری و سوارکاری،در موفقیت­ها و ناکامی­های سلسله­های ایران باستان تأثیر مستقیم داشته­اند. خاندان هرمزان نیز یکی از اعضای همین خاندان­های بزرگ ...

مردم ایران زمین از دیرباز شیفته برگزاری آداب و رسوم نیکویی که سبب فزونی نیرو و نشاط و تقویت جسم و روان می شد، بوده اند. نوروز، گرامی یادگار نیاکان اندیشمند ما، سمبل و نماد این مراسم کهن و دیرینه محسوب می شود. پیدایش نوروز در یادمان اساطیری ایران به سلسله پیشدادیان و به دوران طلایی و آرمانی جمشید نسبت داده می شود که در باور ملی ایرانیان در آن روزگار پیری، گرسنگی، تشنگی، سرما و گرما و هیچ آفتی وج...

جغرافی نویسان مسلمان، فارس را به پنج کوره (استان) تقسیم نموده و در این میان کوره قباد به مرکزیت شهر ارجان را مهمترین آنها به حساب آورده اند. این کوره که در دوره اسلامی به ولایت ارجان معروف گردید. قسمتهایی از خوزستان (بهبهان و بعضی نواحی رامهرمز و هندیجان) بوشهر (گناوه و دیلم) و تمامی کهگیلویه وبویراحمد امروزی را شامل می شده است. ولایت یاد شده به لحاظ برخورداری از موقعیت ممتاز مانند قرار گرفتن د...

چهارتاقی قصرشیرین معروف به چهارقاپی با اضلاع 25 متر یکی از بزرگترین آتشکدههای ایران در دوره ساسانی به شمار میرود که با استناد به منابع تاریخی و شواهد باستانشناختی احتمالاً در اواخر این سلسله ساخته شده است. بنای مذکور که در مجاورت کاخ خسرو قرار داشت، معبدی برای ساکنان کاخ بهشمار میرفت تا تشریفات دینی خود را در آن بهجای آورند. مجاورت این بنا با کاخ نشانگر وابستگی دین و دولت در حکومت ساسانی به یک...

تاکنون منطقه زاگرس مرکزی و به طور اخص استان های ایلام و لرستان از منظرگاه مطالعات باستان شناسی در دوران تاریخی مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است. در جریان بررسی باستان شناسانه شهرستان آبدانان از مناطق جنوب استان ایلام و در حاشیه جنوبی کبیر کوه، تعداد51 محوطه و اثر باستانی از دوره های مختلف تاریخی توسط نگارندگان این مقاله شناسایی شد. یکی از مهم ترین این کشفیات، محوطه ای وسیع به نام «جولیان» است. ک...

پس از فروپاشی حکومت پارتیان به دست اردشیر بابکان، در اوایل قرن سوم میلادی، قدرتی جدید به نام سلسله ساسانی روی کار آمد. تعدد آثار تاریخی به جای مانده از این دورۀ تاریخی به نسبت دورۀ پارتی، نشان می دهد که میزان فعالیت های عمرانی، مانند ایجاد شهرها، قلعه ها، پل ها و سدها، رشد قابل توجهی داشته است. بنیان تعدادی از شهرهای تاریخی ایران به دو پادشاه نخستین سلسلۀ ساسانیان، اردشیر و شاپور، منسوب است. بی...

بازشناسی بینش و اندیشه‌ی تاریخنگاری ایرانیان از خلال منابع تاریخ‌نگاری اسلامی در قرون نخستین نشان می‌دهد که تاریخنگاری در ایران باستان از جایگاه برجسته‌ای برخوردار بوده و به ابتکارات و نوآوریهایی دست یافته که در نوع خود در آن زمان بی‌نظیر بوده است.یکی از این‌گونه اندیشه‌ها تلفیق تفکر تاریخنگاری با هنر نگارگری و نقاشی در خلق آثار تاریخی مصور و منقش بوده است که طی فرآیندی طولانی در ایران باستان د...

ایران میانه قلب سرزمین پهناور ایران است. این بخش از خاک کشور، دارای شاخصه ها و ویژگی هایی است که آن را برجسته کرده است. شهرهای واقع شده در ایران میانه نقش نقطه اتصال و حلقه ارتباط بین شرقی و غربی خاک ایران را بر عهده دارند. این بخش از خاک ایران در دوره ساسانی بسیار مورد توجه پادشاهان آن سلسله بوده است. شرایط جغرافیایی و موقعیت قرارگیری آن، از مهمترین مواردی بوده که هم از نظر سیاسی و هم از نظر ا...