شناسایی الگوهای رفتار جویش اطلاعات کاربران دانشگاهی ایران در اینترنت

هدف از این پژوهش شناسایی الگوهای رفتاری کاربران اینترنت در دانشگاههای ایران است. از این رو رفتار کاربران از هنگام انتخاب ابزار کاوش، فرموله سازی پرسمان جستجو، بررسی و بازدید از نتایج ارائه شده توسط موتور کاوش، فرموله بندی مجدد پرسمان جستجو، انواع حرکت ها، راهبرد ها و الگوهای رفتاری کاربران در هنگام کاوش در وب و نیز عوامل موثر در میزان موفقیت جستجو و رضایت کاربران از نتایج حاصل، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور پس از مطالعه و بررسی تحقیقات مشابه در سایر نقاط جهان، مهمترین متغیرها و عوامل تاًثیرگزار در موفقیت جستجو و حصول رضایت کاربران شناسایی شده و بر اساس این متغیرها، پرسشنامه ای شامل هفت بخش و 90 پرسش تخصصی در زمینهً رفتار جستجوی اطلاعات کاربران در وب طراحی و توزیع شده است. جامعهً نمونه بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای طبقه بندی شده از میان دانشجویان و استادان هشت دانشگاه معتبر ایران (تهران و شهرستانها) در مقاطع و رشته های مختلف تحصیلی برگزیده شده است. در نهایت 793 پاسخنامه مورد بررسی قرار گرفت. متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق عبارتند از: میزان آشنایی با ابزارها و خدمات مختلف کاوش در وب، انتخاب ابزارهای مناسب کاوش، آشنایی کافی با روش های فرمولبندی پرسش جستجو، طرح پرسش های مناسب و واضح، صرف وقت و توجه کافی و معیارهای صحیح در انتخاب پیوندهای مرتبط با موضوع جستجو. نتایج نشان می دهد بین متغیرهای یادشده با متغیر میزان تجربه کاری و تجربه جستجو در اینترنت، و موفقیت و رضایت کاربران از جستجو در اینترنت رابطه معنا داری وجود دارد. بر اساس یافته های این تحقیق، کاربران ایرانی با انواع مختلف موتورهای کاوش در وب آشنایی کمی دارند و در اغلب موارد تنها از موتورهای جستجوی عمومی نظیر یاهو و گوگل برای جستجو استفاده می کنند. حدود 30% از کاربران ایرانی با انواع سرویس ها و ابزارهای ارائه شده توسط موتورهای کاوش آشنا هستند و از اغلب سرویس ها و امکانات ارائه شده توسط دو موتور یاهو و گوگل استفاده می کنند اما سایر کاربران اغلب تنها از سرویس email، yahoo! messenger و یا communityهای ارائه شده توسط این دو موتور جستجو بهره می برند. بیش از نیمی از کاربران ایرانی بسیار کم و محدود و حدود 20% از آنها خیلی زیاد از انواع سرویس های خبری محلی و بین المللی موجود در اینترنت استفاده می کنند. همچنین میزان استفاده از پایگاههای علمی تخصصی موجود در وب توسط کاربران ایرانی کم و محدود است و به طور متوسط حدود 30% از کاربران دانشگاهی ایران از این پایگاههای علمی استفاده می نمایند. در زمینه طرح پرسش برای جستجو در وب، روش اغلب کابران ایرانی استفاده از یک یا دو کلمه اصلی برای طرح پرسش است وکمتر از نیمی از کاربران ایرانی از عملگرهای بولی در طرح پرسش خود استفاده می کنند. البته حدود 30% از کاربران پرسش هایی با سه کلمه یا بیشتر مطرح می کنند و از عملگرهای جستجو نیزبه طور گسترده در طرح این پرسش ها بهره می گیرند. محتوای اطلاعات مورد جستجو توسط کاربران ایرانی در وب اغلب اطلاعات علمی و تخصصی است. در مرحله بعد آنها در جستجوی اخبار و اطلاعات روز هستند و یا برای تفریح و سرگرمی به وب مراجعه می کنند. هدف تعداد محدودی از کاربران نیز یافتن اطلاعات تجاری و خرید است. کاربران اغلب پرسش خود را به زبان انگلیسی مطرح می کنند و به طور محدودتری از زبان فارسی برای طرح پرسش استفاده می کنند. البته مساله زبان جستجو به محتوای اطلاعاتی مورد جستجو و سطح دانش انگلیسی کاربران نیز بستگی دارد. میزان اعتبار اطلاعات موجود در وب برای کاربران بسیار مهم است. اغلب کاربران پس از بازیابی ناموفق اطلاعات چند مرتبه با کلیدواژه های مختلف و گهگاه در موتورهای کاوش متفاوت پرسش خود را مجددا طرح می کنند. کاربران ایرانی اغلب تنها از صفحات اول و دوم نتایج بازیابی شده بازدید می نمایند و در مواردی بازدید کننده صفحات سوم به بعد نیز هستند. حدود 30% از کاربران هرگز به بازدید صفحات سوم به بعد نمی پردازند. کاربران ایرانی هر بار به طور متوسط بین 10 تا 50 دقیقه برای جستجوی اطلاعات در وب وقت صرف می کنند. بیش از نیمی از کاربران از روشهای جستجوی خود در وب رضایت دارند و به طور متوسط فرآیند جستجو در وب را پیچیده می دانند. میزان اعمال تغییرات در طرح مجدد پرسش جستجو پس از بازیابی ناموفق اطلاعات، در مورد تعداد کمی از کاربران به صورت محدود و در مورد حدود نیمی از کاربران به میزان زیادی اتفاق می افتد. بیشتر این تغییرات از نوع تغییرات محتوایی (خاص کردن یا عمومی کردن پرسش جستجو) و در مرحله بعد اصلاح خطاهای املایی و در نهایت اعمال تغییرات شکلی (استفاده از عملگرهای بولی) است. راهبرد های طرح پرسش جستجوی کاربران در شرایط مختلف، متفاوت به نظر می رسد و تعداد قابل توجهی از کاربران به طور متوسط همه راهبرد های طرح پرسش جستجو را به کار می گیرند. این راهبردها عبارتند از: با تمام تفاسیر بالا بین 20 تا 30 درصد کاربران دانشگاهی ایران استفاده کنندگان حرفه ای از اطلاعات دنیای وب می باشند و با اغلب سرویس ها و امکانات موجود در اینترنت آشنا هستند و از آنها بهره می برند. سایر کابران دانشگاهی ایران به صورت موردی یا تفننی از وب استفاده می کنند و بیتشرین استفاده آنها از اینترنت برای جستجوی اطلاعات یا اخبار خاص و یا استفاده از سرویس پست الکترونیکی و ایجاد ارتباطات در وب می باشد.