قشربندی اجتماعی در دوره افشاریه

قشربندی اجتماعی یکی از جنبه های عمومی و همیشگی جوامع انسانی است. از این رو همه ی جوامع بشری دارای سلسله مراتب اجتماعی بوده اند. این پدیده نشان دهنده ی تفاوت ها و نابـرابری های اجتماعی، اختلافات سطح زندگی و امکانات بین گروه های مختلف اجتماعی است و جوامع مختلفی را در بر می گیرد. جامعه ی ایران در دوره ی افشاریه نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. حکومت افشاریه توانست قدرت خود را در فاصله ی سال های 1148 – 1165 در ایران تثبیت سازد. افشاریه دولتی مستعجل بود که زمینه ساز وقایع و اتفاقات زیادی در تاریخ ایران شد. مهم ترین وقایع این دوره انجام فتوحاتی در عرصه ی خارجی بود که برای کشور ایجاد امنیت می-نمود. بروز این واقعه دگرگونی هایی را در ساختار اجتماعی ایران رقم زد و آن تغییر جایگاه و پایگاه اقشار عالیرتبه ی کشور بود. نظامیان علی رغم حضور همیشگی در ارکان دولت ها، در این دوره جایگاه خاصی یافتند؛ به حدی که جزو مقربان و نزدیکترین افراد به شخص شاه شدند. آنها حتی توانستند در دیگر ارکان دولت نیز نفوذی کامل یابند و به مدد پادشاهی نظامی، حکومت بر ایالات و ولایات، دیوان سالاری و دیگر امور مهم جامعه آن روز را به دست گیرند. بقیه ی افراد جامعه از نظر سلسله مراتب قشربندی پس از آنها قرار می گرفتند. بنابراین منابع این دوره با صراحت و به وضوح از حضور نظامیان در جامعه یاد کرده اند، اما هیچ اشاره ای به وجود اقشار دیگر در جامعه نداشـته اند. در این پژوهش از روش تحلیل تاریخی و بر اساس نظریه ی قشربندی ماکس وبر بهره گرفته شده است. وبر در بیان چارچوب قشربندی، ثروت، قدرت و منزلت را سه خصیصه ی عمده در تعیین قشربندی می داند. در این پژوهش سعی شده تا مشخص گردد آیا دیدگاه وبر با جامعه ی استبدادی ایران و قشر برکشیده در دوره ی افشاریه مطابقت دارد یا خیر؟ و اینکه نظامیان که در این دوره جایگاه بالایی یافته اند دارای کدام یک از این سه خصیصه ی برشمرده ی وبر بوده اند؟ نتایح حاصل از پژوهش نشان می دهد بافت قشربندی اجتماعی در جامعه ی ایران در دوره ی افشاریه را از نظر قدرت یابی پادشاه با نظریه ی وبر می توان انطباق داد. نیز بخش سلطه ی سنتی و کاریزماتیک دیدگاه وی درباره ی انواع سلطه ی سیاسی، با جامعه ی ایران در دوره ی افشاریه هم-خوانی دارد. نیز نتایح حاصل از پژوهش حاکی از برتری نظامیان بر دیگر اقشار و وجود نظام استبدادی و خودکامگی در حکومت آن دوره است.