راههای تجاری فارس طی سال های جنگ جهانی اول و دوم(1293-1324ش/1914-1945م)

خلیج فارس به عنوان منطقه ای استراتژیک، همواره از اهمیت و جایگاه تاریخی ویژه ای برخوردار بوده است. این منطقه از روزگار باستان تاکنون به لحاظ تجارت و منابع غنی موجود در آن، مورد توجه اقوام و ملل مختلف بوده است. ایالت فارس به دلیل موقعیت سوق الجیشی و قرارگرفتن در مسیر راه های مهم تجاری کشور همواره حائز اهمیت فراوان بوده است. در خلال سال های 1293- 1324 ش / 1914- 1945م، حمل و نقل کالا از بنادر مهمی چون بوشهر و تا حدودی بندرعباس از طریق ایالت فارس صورت می گرفت. استقرار نیروهای انگلیسی در فارس، ایلات و یاغیان مسلحی که در این منطقه ساکن بودند و جنگ های جهانی اول و دوم و قحطی، امنیت راه های تجاری فارس را مختل و اهمیت توجه به راه های این ایالت را در این زمان دو چندان کرد. در واقع این مسیر را بایستی یکی از شاهراه های مهم اقتصادی ایران در جنوب به شمار آورد. اشغال ایران توسط متفقین در طول دو جنگ جهانی، تأثیراتی بر اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران گذاشت. حضور آنها موجب رکود تجارت در ایران و از جمله در جنوب گردید. از آنجا که فارس در معرض عبور و حمل و نقل متفقین قرار داشت، متأثر از این اوضاع بود. انگلیسی ها در راستای منافع خود، اقدام به شوسه کردن جاده ها کردند، که به بهبود راه های تجاری کمک کرد. اما عوامل متعددی موجب اختلال در امر تجارت منطقه بود، که شاید مهمترین آن ناامنی راه ها به واسطه ی راهزنی، شورش ایلات، دخالت عناصر بیگانه و عدم قدرت دولت مرکزی بود. رقابت دولت های انگلیس، آلمان و عثمانی در خاک ایران به این مشکلات دامن می زد که سرانجام در زمان رضاشاه با استقرار دولت جدید آرامش نسبی برقرار گردید. در عصر رضاشاه توجه جدی به راهسازی شد. امنیت هم نسبت به گذشته افزایش یافت و شرایط مناسب تری برای تجارت فراهم گردید. اما همچنان نارضایتی از خرابی راه ها و ناامنی وجود داشت که به رونق تجارت آسیب می رساند، علی رغم مشکلات موجود، بستر مناسب تجارت، هم جواری با خلیج فارس و تعاملات افزون تر با دول بیگانه موجب تردد بیشتر تجار داخلی و خارجی در راه های مواصلاتی جنوب گردید. این امر باعث گردید که تعدادی از کشورها اقدام به تأسیس شرکت های تجاری و حتی کنسولگری در شهرهای تجاری جنوبی نمایند. این رساله بر آن است تا به بررسی چگونگی وضعیت راه های تجاری فارس در خلال سال های 1324_ 1293 ش / 1945_ 1914م با تکیه بر منابع کتابخانه ای و آرشیوی بپردازد.