منطق نزد فیلسوفان پیش از سقراط (فیثاغوریان، سوفیست ها، اتمیان)

موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): موضوع این پایان نامه عبارت است از بررسی دیدگاه فلسفی فیلسوفان پیش از سقراط (شامل سه مکتب فیثاغورسیان، سوفیست ها و اتمیان) به منظور شناسایی آرای منطقی آنها و تعیین اثرگذاری احتمالی این آرا بر منطق ارسطو. ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و فرضیه ها: مهمترین منبع های مورد استفاده درز این پایان نامه عبارتند از مجموعه آثار ارسطو، کتاب متفکران یونانی، تاریخ فلسفه یونان و کتاب die fragmente der vorsokratiker. چهارچوب نظری این پژوهش عبارت است از توصیف و تحلیل دیدگاه های فلسفی و منطقی فیلسوفان پیش سقراطی (سه مکتب مورد بحث در این پایان نامه که در بالا اشاره شد) با بهره‎ گیری از منبع های موجود و بررسی ارتباط احتمالی این دیدگاه ها با دیدگاه های منطقی ارسطو در مرحله پس از آن. پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا فیثاغورسیان، سوفیست ها و اتمیان (لئوکیپوس و دموکریتوس) دارای دیدگاه های منطقی بوده اند؛ و پرسش فرعی عبارت از این است که آیا این دیدگاه ها تأثیر مشخصی بر منطق ارسطو گذارده اند یا تقابل مشخصی با آن داشته اند. فرضیه های این پژوهش نیز عبارت هستند از این که به نظر می رسد در موردهایی مانند «کلّیات»، «مقوله بندی»، «ساختن گزاره»، «تعیین معیار صدق و کذب»، «گونه ای از منطق استقرایی یا تمثیلی» و «تعریف های منطقی»، بحث های با اهمیتی نزد فیثاغورسیان، سوفیست ها و اتمیان جریان داشته که مورد توجه ارسطو بوده اند. پ. روش تحقیق و تعریف مفاهیم: این پژوهش به روش کتابخانه ای صورت گرفته است. عمده مفاهیم تخصصی این پژوهش را می توانیم با تعریف های ارائه شده در زیر ببینیم: - آرای منطقی: ارائه بحثهای مقدماتی و غیر نظام مند درباره موضوع هایی مانند مقوله بندی، اثبات هندسی، صدق و کذب باورها و گفتارها، وجودداشتن یا نداشتن مفاهیم، ساختار جمله ها و چگونگی استدلال. - منطق: یعنی روش استدلال درست. - دیالکتیک یا جدل: استنتاجی است که از مقدمه هایی که به طور کلی پذیرفته شده اند، به متناقض یک تز داده شده، استدلال می کنند. - جوهر: آنچه در زیر همه هستیهای دیگر است وتحلیل به آن پایان می پذیرد. - مفهوم: ایده ای (کلی) است که از امور جزئی انتزاع شده است. - معیار یا پیمانه صدق وکذب: آنچه صادق بودن یا کاذب بودن یک گفتار، باور یا شناخت با آن مشخص می شود. - حد: آن چه مقدمه های قیاس ارسطو به آن تحلیل می شوند. - مقوله بندی منطقی: دسته بندی گفتارهای غیرمرکبی که هستی را بیان می کنند و با ترکیب آنها، گزاره های صادق یا کاذبی درباره هستی شکل می گیرد. - اصول اعداد فیثاغورسی: جفت های متضاد در مکتبهای فیثاغورسی که آنها را اصول اعداد می دانستند. - اثبات هندسی: اثبات یک قضیه هندسی با شروع از اصول موضوع و به کارگیری استدلالهای منطقی. - تقدم منطقی: مقدم بدون موخر قابل تصور است، اما موخر را نمی توان بدون مقدم تصور کرد. - تقدم در وجود : اگر مقدم وجودنداشته باشد، موخر وجودنخواهدداشت. ت. نتیجه گیری و پیشنهادها: در زمینه نقش جوهری اصول دهگانه اعداد و خود عددها (نزد فیثاغورسیان)، قراردادن انسان به عنوان معیار تعیین صدق و کذب گفتارها و باورها و نفی واقعیت بیرون از او و نیز انکار امکان تناقض گویی (نزد پروتاگوراس و گرگیاس)، بهره گیری از دیالکتیک (نزد گرگیاس)، انکار عینیت داشتن مفهوم ها و نفی وجود جوهری زمان (نزد آنتیفون)، ارائه استدلالهایی درباره نامتناهی بودن شمار شکل های اتمها و بخش ناپذیری آنها (نزد لئوکیپوس)، به کارگیری استدلالهایی که امروزه مشخص نیستند برپایه گواهی حواس برای اثبات اتمها (نزد اتمیان) و توجه به مفهوم ها و ارائه تعریف از چیزها (نزد پروتاگوراس، گرگیاس و دموکریتوس)دیدگاه های منطقی ارائه شده است و نیز فیثاغورسیان به ارائه استدلال برهانی در هندسه نزدیک شده بودند. شاهدی نشان دهنده این که ارسطو در دیدگاه های منطقی خود، از فیثاغورسیان و اتمیان تأثیر پذیرفته یا تقابل ویژه ای با آنها داشته است وجود ندارد، اما دیدگاه او در قراردادن واقعیت بیرونی به عنوان معیار صدق و کذب جمله ها، در تقابل آشکار با دیدگاه پروتاگوراس و گرگیاس است. پیشنهاد می شود درباره اثبات قضیه های هندسی که بنابر سندها توسط فیثاغورسیان انجام شده است، مطالعه بیشتری برای بررسی سیر تکاملی هندسه صورت گیرد. به تأثیرگذاری فیثاغورسیان بر افلاطون توجه شود. در مورد سوفیستها ضرورت دارد که برای فراهم آوردن پژوهشی کاملتر، به اندیشه های هراکلتیوس و پارمیندس و مکتب وی، پرداخته شود تا اثری که بر سوفیستها داشتند، آشکارگردد. بزرگترین مشکلی که در راه فراهم آوردن این پژوهش قرارداشت، زمان کم درنظرگرفته شده برای انجام آن بود؛ که باعث شد تا این پژوهش از رشد بیشتر بازماند. از این رو نیازاست تا برای از میان برداشتن این مشکل، اقدام لازم صورت گیرد.