امکان اخلاق اسلامی و ساختار آن

«اخلاق اسلامی چیست؟»؛ «چگونه ممکن است؟»؛ «ساختار آن کدام است؟» اصلی ترین مسائلی است که در این رساله? دکتری به آنها پرداخته ایم. اخلاق اسلامی به عنوان نوعی از اخلاق دینی ـ هم به لحاظ فلسفی و هم به لحاظ دینی ـ موضوع پر‏اهمیّتی است. امّا در عین حال استدلال شده است که اخلاق اسلامی نمی تواند وجود داشته باشد کما اینکه دیگر اخلاق های دینی هم امکان تحقّق ندارند؛ آنچه وجود دارد اخلاق مسلمانان است. کسانی که چنین ادّعایی را مطرح می کنند، گاه به این نکته پناه می برند که ما به واقع ِ اسلام دسترسی نداریم و فقط با تفسیرهای مسلمانان از آن مواجهیم پس نباید از «اخلاق اسلامی» به عینه سخن گفت. و گاه مدّعی می شوند پذیرفتن «ذوات» مستقل برای اشیاء که از حکمت یونان به ارث رسیده است، ضرورتاً حیطه ای مستقل برای اخلاق بازمی کند که رجوعی به دین ندارد. در این رساله به این استدلال ها پاسخ گفته ایم و راه را برای پذیرش نوعی «اخلاق اسلامی» بازکرده ایم. در ضمن دو نمونه از مهم ترین آثار اخلاقی حکیمانه را مورد تحقیق و تدقیق قرار داده ایم: تهذیب الاخلاق ابن مسکویه و جامع السعادات نراقی. در فصل پایانی، ساختاری برای اخلاق اسلامی پیشنهاد کرده ایم. «غایت نهایی» در اخلاق اسلامی توضیح داده شده است، همچنین نگاه اسلام به «فاعل اخلاقی» و «فعل» او مورد بررسی قرار گرفته است؛ و نهایتاً «حیطه? اخلاق اسلامی» به عنوان رکنی از ارکان ساختار اخلاق اسلامی مورد بحث قرار گرفته است. در نهایت این فصل، دو دیدگاه مختلف در باب اخلاق اسلامی: یکی از غرب و دیگری از شرق مورد نقّادی قرار گرفته است: نگاه مک اینتایر به اخلاق ابن سینا و نگاه علامه طباطبایی به اخلاق توحیدی