ارزیابی طرح پیشنهادی توسعه شهر کرج مبتنی بر رویکرد رشد هوشمند

"اسپرال" یا "پراکندگی" به معنای رشد سریع و پراکنده نواحی متروپل و حتی شهرهای کوچک است که در برخی موارد تا نواحی روستایی یا مرز ده، وسعت یافته اند. امروزه شهرهای بسیاری در سطح جهان وجود دارند که در اثر رشد پراکنده، منابع طبیعی و فضاهای باز و سبز خود را مورد بهره برداری نادرست قرار داده اند و به این ترتیب نه تنها شرایط زندگی را برای ساکنان فعلی خود دشوار و نامطلوب نموده اند، بلکه شانس نسل های آینده برای برخورداری از منابع شهر را نیز به شدت تقلیل داده اند. این رشد که پیامدهای منفی زیادی در زمینه های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی دارد، در شهرهای ایران نیز مشاهده می شود. یکی از شهرهایی که با مشکل رشد بی رویه ی افقی مواجه بوده، شهر کرج است. این شهر تا سال 1345 سیمای یک باغشهر را داشته لیکن با رشد مهاجرت، تخریب باغات و اراضی سبز از سویی و انتقال آب کشاورزی به تهران، خشکیده شدن باغات و سربرآوردن محلات جدید شهری، ساخت و ساز غیر اصولی در امتداد جاده مواصلاتی تهران به قزوین و اتصال منظومه های چندگانه پیرامون در حاشیه شهر کرج، تبدیل به کرج امروزی شده است. از جمله چالش های اساسی این شهر، توسعه ی فیزیکی آن بوده که موجب تخریب و از بین رفتن باغات و اراضی کشاورزی و افزایش هزینه خدمات شهری شده است. از دیگر مشکلات آن، ساخت و سازهای پراکنده، ازدحام ترافیک، از دست رفتن هویت و ویژگی های اجتماعی محلات، آلودگی ها، از بین رفتن چشم اندازهای طبیعی، پایین آمدن کیفیت زندگی و ... است. یکی از راه هایی که برای مقابله با چنین رشد نابسامانی در دنیا مطرح شده، بهره گیری از الگوی "رشد هوشمند" در تهیه طرح های توسعه شهر است. رشد هوشمند که در نقطه تقابل پراکندگی قرار دارد؛ با تمرکز بر تجدید حیات شهری و گسترش گزینه های حمل و نقل عمومی به دنبال ایجاد جوامعی است که مردم به زندگی در آن رغبت نشان دهند. این تحقیق که با هدف ارزیابی طرح پیشنهادی توسعه شهر کرج بر مبنای معیارهای رشد هوشمند، تهیه شده؛ به ارزیابی و تعیین اولویت های برنامه ریزی در طرح تفصیلی شهر کرج با هدف بهره گیری از اصول رشد هوشمند، پرداخته است. به منظور ارزیابی طرح مذکور، در مرحله تعیین ضرایب اهمیت معیارها و زیرمعیارها، از تکینک ahp و در مرحله تعیین میزان توجه طرح به هر یک از زیرمعیارها و در نتیجه تعیین اولویت های برنامه ریزی بر اساس معیارهای رشد هوشمند، از روش رتبه بندی ساده (امتیازات صفر تا هفت)، استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که طرح مذکور 84/52 درصد نمره از کل را کسب نموده و به عبارت دیگر طرح تفصیلی شهر کرج با رویکرد رشد هوشمند انطباق نسبی دارد؛ البته برخی از معیارها و زیرمعیارها قوت و ضعف بیشتری را در مقایسه با رویکرد رشد هوشمند نشان داده اند که به تناسب آنها نیز، اولویت های برنامه ریزی مشخص شده است. عمده ترین موضوعاتی که در طرح مذکور نیازمند تأکید بیشتر است مربوط به مسائلی از قبیل نظارت بر اجرای طرح، دسترسی مساوی به اطلاعات و جلب مشارکت اجتماعی در تهیه طرح است که اکثراً ریشه در نظام تهیه طرح های توسعه شهری در ایران دارد.