واکاوی عوامل موثر بر میزان موفقیت تعاونی های مرتعداری استان گلستان

منابع طبیعی به عنوان بستر اصلی موجودات زنده به ویژه انسان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد تا آن جا که آن را از بزرگ ترین نعمت های خدادادی و از با ارزش ترین ثروت های ملی یک کشور به شمار می آورند. مراتع نیز به عنوان بخشی از منابع ملی، بهره برداری صحیح توأم با عملیات اصلاح و احیاء آن ها می تواند نقش اساسی در جهت حفظ آب و خاک و تأمین نیازمندی های کشور در زمینه فرآورده های پروتئینی داشته و پوشش های گیاهی مرتع ارائه کننده خدماتی است که هر یک از آن ها ارزشی به مراتب بیشتر از علوفه را دارند. بنابراین تخریب و از بین بردن این منابع موجب بروز حوادث ناگواری خواهد شده که در زندگی نسل های آینده هم تأثیرگذار است. نظام تعاونی، به عنوان یکی از الگوهای مشارکت مردمی در حفظ و احیاء منابع طبیعی به خصوص مراتع قرار گرفته است. تعاونی های مرتعداری زمینه های مشارکت گسترده بهره برداران را در فرآیند توسعه مراتع فراهم می کنند و مسائل و مشکلات بهره برداران در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را از طریق هم یاری و اشتراک مساعی حل می کنند. در این مطالعه به بررسی تعاونی های مرتعداری استان گلستان به منظور تعیین عوامل موثر بر موفقیت آن ها پرداخته شده است و هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل موثر بر میزان موفقیت تعاونی های مرتعداری استان گلستان بود. جامعه آماری این تحقیق را اعضاء عادی و هیأت مدیره 28 تعاونی مرتعداری استان گلستان است که به ترتیب 1350و 140 نفر بوده اند، تشکیل داده اند. با استفاده از جدول کرجسی- مورگان حجم نمونه مشخص و تعداد 308 نفر از اعضاء عادی و 85 نفر از اعضاء هیأت مدیره، به روش نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه های آماری تعیین گردیدند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از طریق تکمیل پرسشنامه به همراه مصاحبه بود. روایی محتوایی پرسشنامه با کسب نظرات متخصصان و پایایی آن بر اساس ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. میزان تحقق اهداف تعاونی ها به عنوان میزان موفقیت تعاونی ها در این تحقیق مورد سنجش قرار گرفت. میزان موفقیت تعاونی ها به چهار سطوح ضعیف، متوسط، خوب و عالی و 5/36 درصد از جامعه آماری میزان موفقیت تعاونی ها را در حد خوب ارزیابی کرده اند. در ادامه برای تعیین و مشخص کردن ابعاد مختلف موضوع مورد بررسی و همچنین دستیابی به شاخص ها و متغیرهای دخیل، از ماحبه های اکتشافی استفاده شده است. یافته های حاصل از ضریب همبستگی بین متغیرها نشان داد، که بین متغیرهای میزان تحصیلات، آشنایی اعضاء به فعالیت های تعاونی، توجه به نیاز و اهداف اعضاء، فراهم کردن تسهیلات اعتباری، مشکلات مالی در تعاونی، حس مسئولیت پذیری، ارتباط میان اعضاء، مشارکت اعضاء در امور تعاونی، تعداد شرکت در دوره های آموزشی، مدیران مقتدر در میان اعضاء، میزان امکانات و منابع در دسترس تعاونی ها، آداب و رسوم محلی، رضایت مندی اعضاء از تعاونی و ارتباط با سایر تعاونی ها، با میزان موفقیت تعاونی های مرتعداری رابط? مثبت و معنی داری دارند. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد که از بین متغیرهای مستقل تحقیق، 2/59 درصد از تغییرات در میزان موفقیت تعاونی های مرتعداری را مشارکت اعضاء در امور تعاونی ها، میزان تحصیلات و سابقه عضویت در تعاونی، تبیین می کنند. نتایج آزمون t- استیودنت نشان داد که اعضاء هیأت مدیره آشنایی بیشتری به عملیات احیائی و اصلاحی نسبت به اعضاء عادی داشته اند و همچنین در زمینه مشارکت در امور تعاونی ها نیز برتری دارند. همچنین نتایج حاصل از تجزیه واریانس یک طرفه نشان می دهد که متغیرهای آشنایی اعضاء را به فعالیت های تعاونی، شرکت در دوره های آموزشی و مشارکت اعضاء در امور تعاونی، در تعاونی هایی که موفقیت بالایی داشته اند به مراتب بیشتر بوده است. در مقاله حاضر پیشنهاداتی برای ارتقاء و عملکرد مناسب شرکت های تعاونی مرتعداری در دستیابی به اهداف مرتبط در راستای پایداری منابع طبیعی ارائه شده است که از مهم ترین آن ها می توان آموزش بیشتر اعضاء، رفع مشکلات مالی در تعاونی و همچنین ایجاد زمینه مناسب برای شرکت اعضاء در تصمیم گیری های تعاونی را نام برد.