مطالعه ژئوشیمیایی جهت بررسی سبکی نفت مخزن ماسه سنگی آزادگان نسبت به مخازن کربناته سروک و ایلام از میدان نفتی آزادگان- دشت آبادان

میدان نفتی آزادگان با حجم در جای نفت بالغ بر 33 میلیارد بشکه و وسعتی در حدود 900 کیلومتر مربع، از جمله میادین فوق عظیم نفتی در حال توسعه جهان، در 80 کیلومتری غرب اهواز واقع شده است. این مطالعه به مقایسه نفت مخزن ماسه سنگی آزادگان با مخازن کربناته ایلام - سروک و همچنین شناسایی سنگ های منشأ احتمالی و میزان بلوغ آنها در میدان نفتی آزادگان در دشت آبادان می پردازد. بدین منظور تعداد 128 خرده حفاری حاصل از سازند های پابده، گورپی، کژدمی، گدوان، گرو و سرگلو و 9 نمونه نفت مربوط به مخازن ایلام، سروک و آزادگان مورد آنالیز قرار گرفته-اند. بر اساس مقادیر toc در برابر s1+s2 به دست آمده از روش پیرولیز راک- ایول، سازندهای پابده و کژدمی در محدوده های نسبتاً خوب تا عالی، گورپی ضعیف تا خوب، گدوان ضعیف تا نسبتاً خوب، گرو نسبتاً خوب تا خوب و سرگلو خوب تا عالی قرار گرفته اند. مقادیر شاخص هیدروژن (hi) و شاخص اکسیژن (oi) نشان می دهند که سازند-های پابده، کژدمی و گرو غالباً کروژن نوع ii، گورپی و گدوان نوع ii و iii و سرگلو کروژن نوع iii دارند. براساس مقادیر انعکاس ویترینایت و نوع کروژن سازند کژدمی در گستره ی نابالغ تا محدوده زایش نفت، سازند گدوان در محدوده ی اوایل زایش نفت تا پیک نفت زایی، سازند گرو در پیک نفت زایی و سازند سرگلو محدوده زایش نفت قرار گرفته اند. کرماتوگرام های دو نمایی (bimodal) و گاهی چند نمایی (multimodal) نمونه های مخازن ایلام، سروک و آزادگان در میدان نفتی آزدگان نشان دهنده چند منشأئی بودن نفت های موجود است. برای تمام نفت های مورد مطالعه با افزایش عمق مخزن و با حرکت به سمت شمال میزان بلوغ افزایش می یابد. پایین بودن فراوانی نسبی مورتان ها، نسبت های هوپان/ استران ((sterane/hopane)، ts/tm و درصد پایین استران و تری سیکلیک تری پان در مقایسه با پنتاسیکلیک تری پان نشان دهنده منشأ باکتریایی برای مواد آلی سازنده سنگ های منشأ مخازن ایلام، سروک و آزادگان در میدان نفتی آزادگان می باشد. مقادیر پائین نسبتc24t/c23t ، مقادیر بالای نسبت c22t/c21t، نمودار نسبت استران/دیاستران در مقابلc29/c30 hopane و نمودار تغییرات نسبت استران c27 (dia/dia+reg)) در برابر مقادیر pr/pr+ph نشان می دهند که نفت مخازن ایلام، سروک و آزادگان در محیط دریایی از سنگ منشائی کربناته ـ مارنی مشتق شده اند، ولی تأثیر کربناتها در تشکیل نفت ها از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. نمودار های تغییرات پریستان به آلکان همجوارش در برابر عمق، تغییرات پریستان و فیتان به آلکان نرمال همجوارشان، نسبت های c29/c30 hopane و c35/c34 homohopane و نبود 25 nor hopane نشان دهنده ی عدم تخریب زیستی در نفت های مخازن ایلام، سروک و آزادگان می باشد. حضور ترپان های سه حلقه ای (tricyclic terpanes)، مقادیر etr، نسبت های oleanane/(oleanane+hopane))، استران های c28/c29، وجود تریس نورنئوهوپان یا ts، نسبت 1,2,7- trimethylnaphthalene به 1,3,7- trimethylnaphtalenes، نمودار سه تایی در استران ها و تغییرات مقادیر ایزوتوپ کربن (?13c) در برابر نسبت pr/ph نشان دهنده ی سنگ های منشأ به سن ژوراسیک برای نفت های مخازن ایلام، سروک و آزادگان می باشد. استفاده از نسبت های به دست آمده بر مبنای واکنش های ایزومریزاسیون و اپیمریزاسیون استران های c29 و هوپان c32 برای تعیین بلوغ نشان می دهد که نفت مخزن ایلام در اوایل پنجره نفتی و مخازن سروک و آزادگان به ترتیب در اوایل و اواسط پیک زایش نفت (peak oil window) قرار گرفته اند. با توجه به یکسان بودن سنگ های منشأ احتمالی و نبود فرایند های ثانویه تأثیرگذار در مخازن مورد مطالعه، سنگینی نفت مخازن کربناته ایلام – سروک می تواند به علت زایش نفت از سازند کژدمی و شارژ مخازن مذکور باشد. علی رغم حالت دونمایی نفت مخزن آزادگان و شارژ احتمالی بوسیله شیل های سازند کژدمی علت سبکی نفت تولیدی مخزن فوق می تواند جذب ترکیبات قطبی موجود در مخزن بوسیله کانی های رسی و تهی شدن نفت تولیدی از این ترکیبات و نهایتاً افزایش درجه api نفت تولیدی باشد