بررسی موقوفات دو شهر شوشتر و دزفول در دوره قاجار

در این پژوهش به بررسی موقوفات دو شهر شوشتر و دزفول در دوره ی قاجاریه پرداخته شده است. در اینجا با بررسی وقف نامه ها و اسناد مرتبط با وقف دو شهر شوشتر و دزفول در دوره ی قاجاریه به لحاظ کمی و کیفی تلاش شده است تا تأثیرات اجتماعی و فرهنگی موقوفات بر دو شهر شوشتر و دزفول و نیز تأثیراتی که موقوفات از شرایط سیاسی، اجتماعی دو شهر مذکور در دوره قاجاریه پذیرفته اند، مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش حاضر، توصیفی و تحلیلی می باشد. با مطالعه و بررسی منابع و پژوهش های تاریخی و اسناد موجود در بایگانی اداره ی اوقاف و امور خیریه ی دو شهر شوشتر و دزفول، مطالب مورد نیاز در فیش هایی گردآوری گردید، پس از تهیه ی فیش ها و مطالعه ی آنها، داده-های تحقیق دسته بندی، تحلیل و مقایسه گردید. سپس جداول مربوطه تهیه و در نهایت نگارش و تدوین متن اصلی پژوهش انجام گرفت. موقوفات دو شهر شوشتر و دزفول از شرایط سیاسی و اجتماعی این دو شهر تأثیر پذیرفته، به طوری که کمیت و کیفیت وقف نامه ها، جایگاه اجتماعی واقفان و موقوفات این دو شهر، این تأثیر را نشان می دهد. از سویی واقفان با اختصاص سهمی از درآمد موقوفات به امور رفاهی و عام المنفعه مانند: ساختن پل، قنات و حمام، موقوفات دارای تأثیرات اجتماعی بوده است و از سوی دیگر وقف بر مدارس، مساجد، بقاع، حسینیه ها، مراسم مذهبی و امور خیریه بیان کننده ی تأثیرات فرهنگی،مذهبی موقوفات بر این دو شهر در دوره قاجاریه می-باشد. هر چند در اواخر حکومت قاجاریه به ویژه بعد از مشروطیت، به دلیل عدم انطباق نهاد وقف با اندیشه های نو و نظام آموزشی جدید، موقوفات تأثیرات گذشته ی خود را از دست داده و مصارف آن محدود به برپایی مراسم مذهبی و خیریه شده است. در این دوره شاهد افزایش کمیت وقف نامه ها هستیم و با گذشت زمان بخصوص در دوره ناصرالدین شاه، بر میزان موقوفات افزوده شد ولی رقبات و مصارف، کوچک و جزئی گشت.